9-mavzu: Trikotaj mashinlarini tashkil etuvchi mеxanizmlar

Glad to‘qimasi. SHakli va katta kichikligi bir xil bo‘lgan xalkalardan tashkil topgan bir qavatli ko‘ndalangiga to‘qilgan trikotaj to‘qimasi glad deb ataladi. To‘qimaning old tomnida asosan xalqalar tayoqchalari ko‘rinib turadi. Xalqa tayoqchalari platina va igna yoylari ustidan o‘tib, ularni to‘sib turadi. To‘qimaning orqa tomonida asosan igna va platina yoylari ko‘rinadi, ular xalqa tayoqchalari ustidan o‘tib, ularni to‘sib turadi.
Echiluvchanlik. Glad to‘qimasi juda echiluvchan bo‘ladi, bu esa uning asosiy kamchiligidir, chunki trikotaj to‘qimasining pishiqligi teskari ta’sir qiladi.
Buraluvchanlik. To‘qimaning old tomonidan orqa tomoniga buralishi xalqalar ustunchasining vertikal chizig‘i bo‘yicha, orqa tomonidan old tomoniga buralishi esa, gorizontal xalqalar qatori chizig‘i bo‘yicha sodir bo‘ladi. Trikotajning buraluvchanlik darajasi trikotaj ipining elastikligiga va trikotajning zichligiga bog‘liq.

Xosilali glad to‘qimasi.

Xosilali glad to‘qimasi ikkita glad to‘qimasining qo‘shilishidan tashkil topadi. Xosilalai glad to‘qimasining xalqalari shaxmat tarkibida joylashgan bo‘lib, xar bir xalqa ortida uzunligi taxminan bitta xalqa qadamiga teng bo‘lgan protyajka yotadi.
Cho‘ziluvchanlik, pishiqlik. Xosilalai glad to‘qimasining bo‘yiga cho‘ziluvchanligi, xalqalar ustunchalarining bir – biriga yaqin joylashganligi sababli, glad to‘qimasining cho‘ziluvchanligiga qaraganda kamroq bo‘ladi. To‘qima tarkibidagi uzun protyajkalar bo‘lganligi sababli eniga cho‘ziluvchanligi gladga nisbatan kam bo‘ladi. Xosilali glad to‘qimasining pishiqligi xam gladga nisbatan ancha kattadir.
Zanjir trikotaj. Trikotajni tandalab to‘qishda birdaniga bir necha ip ishtirok qiladi. Agar µar bir yakka ip bitta ignaning o‘ziga qo‘yib ketilaversa, u vaqtda bir-biri
bilan bog‘lanmagan aloxida xalqa detallari xosil bo‘ladi. Mana shunday tandalab o‘rilgan trikotaj -zanjir trikotaj deyiladi.
Tandalab to‘qish usulida olingan trikotaj buyumlari xammasi ochiq va yopiq xalqali bo‘ladi. Triko bir qavatli trikotaj bo‘lib, xalqalari faqat bir tomonlama protyajka qilinadi va ip navbat bilan ikkita qo‘shni ignalarga qo‘yiladi.

9.6-rasm. 9.7–rasm. 9.8-rasm

9.6-rasmda trikoning uch proektsiyasi berilgan I va III qatorlarda yopiq xalqalar, II qatorda esa ochiq xalqalar ko‘rsatilgan. Ancha zich to‘qilgan trikotaj trikosining o‘rilish xuddi polotno o‘rilishida to‘qilgan to‘qimaga o‘xshab, arqoq ipni chizig‘iga 45⁰ burchak tashkil qiladi.
Triko to‘rsimon bo‘lib, uning xar bir yacheykasi rombdan iborat: rombning atrofi ikki xalqa asosi va ikkita protyajka bilan chegaralangan, shuning uchun trikoni to‘r ko‘rinishida xar xil buyumlarda qo‘llash mumkin. Triko uzunasiga va eniga yaxshi cho‘ziladi. To‘ldirilish koeffitsienti b qancha kichik bo‘lsa, trikoning cho‘zilishi shuncha kamayadi. SHuning uchun ko‘ylak, ichki kiyim va boshqa buyumlarni to‘ldirilish koeffitsienti minimal (b=18) bo‘lgan trikodan tayyorlash tavsiya qilinadi.

9.9-rasm. Atlas o‘rilishi.