9-mavzu. Tadbirkorlik etikasi va madaniyati

---

38 
9-mavzu.Tadbirkorlik etikasi va madaniyati
 
Tadbirkor faoliyati faqat tadbirkorlikning huquqiy va tashkiliy asoslari- ga bog’liq 
bo‘lmasdan, u insonlar, qo‘l ostida xizmat qiluvchi mutaxassis va ishchilar, ayniqsa, chet 
ellik hamkasblari –biznesmenlar doirasida umumaxloqiy me’yorlarga rioya qilishi bilan 
ham baholanadi. Ishdagi muvaffaqiyatning yarmidan ko’prog’i uning odobi, madaniyati, 
dun- yoqarashi, ishbilarmonlik qoidalarini qay darajada bilishiga bevosita bog’liqdir. 
Umuman, tadbirkorlik ham madaniyatdir. Aytishlaricha, madaniyatli odam 
tadbirkor bo‘lishi shart emas, ammo tadbirkor inson madaniyatli bo‘lishi lozim. Arastu 
(Arestotel) o‘z zamonida birinchi bo‘lib axloq to‘g‘risida gapirib: “Axloq – nimani 
qilishimiz va nimadan o‘zimizni tiy- ishimiz kerakligini aniqlashimizga yordam beradi”, 
- degan edi. Preziden- timiz I. Karimov axloq tushunchasiga quyidagicha ta’rif berdi: 
“Axloq – ma’naviyatning o‘zagi. Inson axloqi shunchalik salom-alik, xush- 
muomaladangina iborat emas. Axloq bu, avvalo, insof va adolat tuyg’usi, iy- mon, 
halollik degani”. 
Darhaqiqat, axloq biz uchun – avvalo, insoniy munosabatlar shuningdek 
insonlarning fe’l-atvorlari, ularning qanchalik maqbul nuqtai nazardan ko’rib chiqish va 
baholashga imkon beruvchi bilim sohasidir. Tara- qqiy yetgan davlatlarda, ayniqsa, 
Yaponiya va AQShda firmalarning “Etika kodeksi” va biznesmenlarning alohida kasb 
ustalari guruhlarining “Ishbilar- monlik kodeksi” keng qo‘llaniladi. “Biznesmenlarning 
axloq kodeksi” bi- rinchi marta AQShda 1913 yili ishlab chiqilgan bo‘lib, unda 
tadbirkorlik faoliyatini yuritishning asosiy qoidalari qabul qilingan. Bu qoidalar yagona 
asosga jamlangan bo‘lib, ular biznes sohasidagi usul va siyosatni baholash, haqiqat va 
adolatlilik tushunchalari bilan uyg’unlashishi belgilangan. 
Vaqt o‘tishi bilan kodeks bir necha bor takomillashdi. Natijada, bu borada turli 
firmalar va kompaniyalar tomonidan to’plangan, ularning tajriba- siga asoslangan, 
umumlashgan G’arb ishbilarmonlik dunyosida keng ma’lum bo‘lgan quyidagi 
“Biznesmenning axloq kodeksi” shakllandi: