|
9-Mavzu: Registrlar va hisoblagichlar.
Reja:
9.1. Registrlar
9.2. Xotira registri
9.3. Siljixh registrlari
9.4. Registrlarning qo‘llanilishi
9.5. Hisoblagich, chastota bo‘luvchi va jamlovchilar
9.6. Jamlovchi ikkilik hisoblagichlar
9.1. Registrlar
n-razryadli ikkilik mantiqiy o‘zgartirishni va saqlashni qo‘llovchi ketma-ketlikdagi raqamli qurilma registr deb ataladi. -o‘zdagi razryad soniga mos keluvchi tartibli ketma-ketlik trigger registrini tashkil etadi. Har bir registr bilan qandaydir kombinatsion raqamli qurilma odatda bog‘liq, uning yordamida mantiqiy operatsiya yoki n-razryadli so‘zlar bajarilishi ta'minlanadi.
Registrda quyidagi mikrooperatsiyalar bajarilishi mumkin: boshqa ketma-ketlik raqamli qurilmadan so‘z qabul qilish, registrdan boshqa ketma-ketlik raqamli qurilmaga so‘z uzatish, razryadlararo mantiqiy operatsiya, so‘zni chapga yoki o‘ngga berilgan razryad soniga surish, ketma-ketlik so‘z kodini parallelga va aksincha o‘zgartirish, registrni boshlang‘ich holatiga qo‘yish. Mikrooperasiyalarni bajarish sxemasi kombinatsion raqamli qurilma (KRQ) yordamida amalga oshiriladi.
Ikkilamchi n-razryadli so‘zni saqlash uchun registr sxemasi 11.12,a-rasmda keltirilgan. Registr - n-triggerdan iborat. Registr holati triggerning holati bilan aniqlanadi. Unda parafazali Sn , Sn,..., S1 , S1 kodlarda chiqish signali terilmasi bilan tasvirlanadi. Registr ga ikkilamchi n-razryadli X=xn, xn-1,...,x1 so‘zlar parafaza kodlarda X n , Xn, ..., X 1 , X1 kirish signallari majmuasi yordamida saqlash uchun berilishi mumkin.
Agar kirish qismiga XI signallar 0 yoki 1 birlikda kelayotgan bo‘lsa, - registr triggerlaridan o‘zgaruvchi qiymatlarga mos qiymatlar sodir bo‘ladi. Registrning trigger-larida -qX qiymat yangi kirish signali kelguniga qadar saqlanadi. Registrdagi razryadlar soni uning uzunligini aniqlaydi.
Registr uchun shartli belgilanish 11.13,b-rasmda tasvirlangan: registr turi (-), katta (n) va kichik (t) razryadlari ko‘rsatilgan. Registrning kirish zanjiri kirish shinasi X(n), chiqish esa chiqish shinasi -(n) deb ataladi. Registrning n-razryadli holatini n-razryadli ikkilamchi so‘z bilan belgilanadi. n-razryadli - triggerning holatlari soni 2n bo‘ladi. Agarda registr raqamni saqlash uchun qo‘llanilsa, registrning har bir holatiga mos keluvchi biror butun sonni 0...(2n-1) oraliqda olish mumkin.
Registr holati butun raqamlarda ikkilik hisoblash tizimida keltiriladi. Registr holatini yozishni qisqartirish uchun sakkizlik va o‘n oltilik ko‘rinishdagi ikkilik soni ko‘rinishida foydalanish mumkin. Registr holatini nafaqat ikkilik alfavitida, balki ixtiyoriy boshqa alfavitda ham ko‘rsatish mumkin. Xususan, keng qo‘laniladigan simvollardan biri sakkizta ikkilik razryadi yig‘indisi sifatidagi bayt deb ataluvchi bo‘lishi mumkin. Bu holda registr 8 razryadli registr ostiga bo‘linadi. Ikkilik alfaviti o‘rniga 0 va 1 ikki simvoldan iborat bo‘lgan 256 simvolli alfavitdan foydalanish mumkin, unga kirill va lotin alfaviti, raqamlar, turli simvollar kirishi mumkin.
Murakkab raqamli qurilmalarni tuzishda registrlar asosiy rol o‘ynaydi. Haqiqatan ham, har qanday raqamli qurilmani o‘zaro KRQ sxemasi bilan ulangan registrlar majmuasi ko‘rinishida tasavvur qilish mumkin (11.12-rasm). Registr sxemalarini analizidan ma'lumki, uning xususiyati bir jinsli strukturaga egaligidir.
Registr bir tipli elementlardan (triggerlar) tashkil topgan bo‘lib, o‘zaro ketma-ketlikda takroriy joylashadi. Elementlarining registrda bir tipliligi va takroriyligi, uni tayyorlanishini, nazoratini, foydalanilishini nisbatan soddalashtiradi. Registrni bir turli avtomatlar majmuasi kabi bayon etish mumkin. Bir registrni elementini avtomatik tarzda bayon etish va elementlar sonini ko‘rsatishning o‘zi kifoya qiladi.
Registr sxemalarini takroriyligidan KRQ takroriy sxemalarini qurish va unda mittioperatsiyalarni bir xil ko‘p elementlarda bajarish imkoniyati vujudga keladi. Bu esa nisbatan KRQ sxemalarini sintez qilish imkoniyatini tug‘diradi. Bunday uslub KRQni murakkab bayon etilishini n-o‘zgaruvchili Bul funksiyada oddiy KRQ ni bayon etishga olib keladi.
Registrlarda bajariladigan mitti operatsiyalar turlariga qarab, registrlar quyidagi turlarga bo‘linadi: parallel qabul qilib, axborot beruvchi, ketma-ket qabul qilib, axborot beruvchi, ketma-ket qabul qilib, parallel axborot beruvchi, parallel qabul qilib va ketma-ket axborot beruvchi.
Registrlar kirish va chiqish kanallari soniga qarab, bir fazali (signallar bir kanaldan uzatiladi) va parafazaliga (signallar 2 kanaldan uzatiladi) bo‘linadi. Parafazali registrlar R--triggerlarda, bir fazalilari esa D-triggerlarda bajariladi. Registrlar razryadlar sonlari va tezligi, maksimal takt qabul qilish chastotasi, uzatish va axborot surilishi bilan tavsiflanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
