9-Mavzu: Menejmentda qaror qabul qilish

2. Boshqaruv qarorlariga qo`yiladigan talablar.
Bozor munosabatlari mezonida boshqaruv qarori menejmentning bosh omili xisoblanadi, kaysiki unda korxona, tarmok tarakkiyotining butun iktisodiy va ijtimiy muammolari kesishadigan va bir joyda tuplanadi. Boshqaruv qarorlarining samarasiga bir kator omillar ta`sir kursatadi:

• 
  Raxbariyatning yoki guruxning shaxsiy sifatlari;
  
• 
  Qarorni ishlab chikishdagi sharoitning axborot ta`minoti;
  
• 
  Tashkiliy xarakter omillari (qarorni ishlab chikishda mutaxassislarni taklif qilish, usullar tizimi va qabul kilingan qarorni bajaruvchilarga etkazish shakli, nazorat tizimi va x.k.);
  
• 
  Texnik omillar (EXM texnik vositalaridan foydalanish va x.k.);
  
• 
  Qarorni ishlab chikish, qabul qilish va amalga oshirishdagi vaktinchalik omillar.
  

Bundan kelib chikkan xolda boshqaruv qarorlariga asosiy talablar kuyidagilardir:

1. 
   Qabul kilinadigan qarorning demokratligi;
   
2. 
   Ilmiy asoslash;
   
3. 
   Anik yunalganlik;
   
4. 
   Anik yunaltirilganlik;
   
5. 
   Vakt buyicha kiskalik va konkretlik;
   
6. 
   Qarorni bajarish operativligi.
   

3. Boshqaruv qarorlarini tayyorlash jarayoni va qabul qilish bosqichlari.
Menejment amaliyotida boshqaruv qarorlarini ishlab chikish va amaliyotga kullashning ko`plab shakl va metodlari yigilgan. Savolllarning murakkabligi va mazmuniga karab, boshqaruv qarorlarini tayyorlash va qabul qilishda, iktisodiy taxlil, eksport baxolarni kabi usullardan foydalanishdan raxbar faoliyat xarakatinnig ketma-ketligini umumiy sxemasi mavjud, uni bilish konkret qarorlini kurib chikishga yordam beradi. Qaror qabul qilishdan oldin raxbar kuyidagilarni aniklab olish shart.

1. 
   Xarakat maksadi va unga erishish yullari.
   
2. 
   Muammoning muxim taraflarini;
   
3. 
   Kerakli moddiy, pulli va mexnat resurslarini;
   
4. 
   Bajaruvchilarning vazifalarini;
   
5. 
   Vzifa bajarilishini tashkil etish tartibini.
   

Menejmentga qarorlarni qabul qilish xos, chunki xar bir raxbar faoliyati, u qabul kilgan qarorlarda aks etadi. Boshqaruv qarorlari jamoa demokratiyasi va o`zini boshkarish printsipi asosida kollektivni qaror qabul qilishda katnashuvida amalga oshadi. O`zini boshkarish asosida ishlab chiqarish kuchlarining birlashtirishi va ular fikrlarni rivojiga olib keladi.
Har bir murakab qarorlarni qabul qilish jarayoni o`z ichiga quyidagilarni oladi:

1. 
   Maksadni aniklanishi, muammoni tushunish va kerakli axborotni yigish;
   
2. 
   Yigilgan axborotni klassifikatsiya qilish, taxlil qilish va baxolash, ya`ni axborotni kayta ishlash;
   
3. 
   Qarorlarni turli variantlarini ishlab chikish;
   
4. 
   Variantlarni taxlil qilish, muxokama qilish va baxolash;
   
5. 
   Oxirgi va optimal variantni qabul qilish;
   
6. 
   Ґar bir qarorni kerakli shaklda xujjatlashtirish;
   
7. 
   Qarorlarni muxrlab kuyish;
   
8. 
   Qarorni bajaruvchiga kuyilishi;
   
9. 
   Qabul kilingan qarorlar bajarilishini tashkil qilish;
   
10. 
    Qarorni bajarilishini nazorati va xisobi.