9-mavzu Mavzu: Elektr to`kining harakteristikalari. O’tkazuvchanlik elektr to`ki. To`k zichligi. Elektr to`kining ta’sirlari. Qarshiliklarning va uning temperaturaga bog’liqligi. Reja

 
 
bo’lsa bundan
𝒿
 

bo’ladi . 

 =
𝛌

(1.4)
(1.4) 

ifodamiz solishtirma elektr o’tkazuvchanlik deyiladi. 
Yuqoridagi belgilash- 
larni hisobga olganimizda :
𝒿
= 
𝛌
E
(1.5) 
(1.5) ifodani om qonuning differensial ko’rinishi deyiladi. E – vektor kat-talik 
, shuning uchun:
⃗
=
⃗⃗⃗⃗⃗⃗

(1.6) 
(1.6) 

ifodadan 
ko’rinadiki 
o’tkazgichning ixtiyoriy kichik ko’ndalang kesimida-
gi 
to`k 
zichligi 
shu 
nuqtadagi 
maydon
kuchlanganligining qiymati va yo’nalishi bilan aniqlanadi. O’tkazgichni
zaryadlaganimizda, uning atrofida xosil bo’lgan elektr maydonning
kuchlanganligi o’tkazgichning( ekvipotensial sirtning ) sirti-ga perpendikulyar 
bo’ladi. Bunda elektr maydonni bajargan ishi nolga teng bo’ladi.Agarda 
o’tkazgichdan to`k o’tayotgan bo’lsa, yani zaryadlangan zarrachalarning tartibli 
harakati yuzaga kelgan ekan, albatta o’tkazgich bo’ylab yo’nalgan (elektronlarning

---

harakat yo’nalishiga teskari yo’nalgan) elektr maydon kuchlanganligi mavjud 
bo’ladi . Endi o’tkazgich atrofidagi elektr maydon kuchlanganligi 
o’tkazgich sirtiga tik yo’nalgan bo’lmaydi. Shuning uchun E – vektorning 
tanginsial tashkil etuvchisi E
t 
o’tkazgich bo’ylab to`k o’tishini yuzaga keltiradi. 
Om qonunining differensal ko’rinishda bu fizik jarayon yaqqol namoyon bo’ladi.
 

 Konveksion to`k va o’tkazuvchanlik to`ki
Makrojismda birorta zaryad mavjud bo’lib, bu zaryad shu makrojismda 
tinch tursin va makrojismning o’zi 
tezlik bilan harakatlansin. Bunda hosil 
bo’lgan to`k 
konveksion to`k 
deyiladi. Mikrozarralar (elektironlar,ionlar)ning biron 
bir makrojism (qattiq jismlar, suyuqliklar, gazlar) ichidagi tartibli harakatiga 
o’tkazuvchanlik to`ki
deyiladi.O’tkazuvchanlik to’ki gazlarda, metallarda va 
suyuqliklar (elektirolitlar)da kuzatiladi. O’tkazuvchanlik to’kini metallarda 
elektironlar, gazlarda ionlar va elektronlar, yarim o’tkazgichlarda kovaklar va 
elektronlar tashkil qiladi.