9-mavzu. Kasbiy faoliyati samaradorligini oshirishda hissiy-irodaviy va shaxsiy fazilatlarning o‘rni

Dinamik stereotip 
deganda, tashqi qaytarilish natijasida hosil qilingan shartli 
reflekslar, nerv bog‘lanishlarining barqaror tizimi tushuniladi. 
Moslashish harakteriga oid bo‘lgan, ya‘ni ovozning o‘zgarishi, mimika, imo-ishora, 
organizmda sodir bo‘ladigan jarayonning qayta o‘zgarishidan iborat ixtiyorsiz va ongli 
harakatlar psixologoiyada emotsional harakatlarning 
expressiv tomoni
deb ataladi. 
His-tuyg‘uni boshdan kechirishning turli shakllari: emotsiya-hissiyot, affekt, 
kayfiyat, kuchli hayajonlanish (stress holati) kiradi. Emotsiyalar – ruhiy hayajonlanish, 
ruhiy harakatlanish degan ma‘noni anglatadi (qo‘rquvdan titrash va h.k.). kishini tez 
chulg‘ab oladigan va shiddat bilan o‘tib ketadigan jarayonlar affektlar (hissiy portlashlar) 

---

deb ataladi. Ular ongning anchagina darajada o‘zgarganligi, xatti-harakatlarni nazorat 
qilishning buzilganligi, odamning o‘z-o‘zini idrok qila olmasligi bilan ajralib turadi. 
Agar oddiy hissiyot faqat ruhiy hayajonlanishni ifoda esa, u holda affekt bo‘rondir. 
Kuchli zo‘riqish (ko‘z yosh to‘kish, kulish) natijasida mayda sa‘i-harakatlar barbod 
bo‘ladi. Induktiv tormozlanish yarim sharlar qobig‘ini tobora ko‘proq darajada egallay 
boshlaydi, bu tafakkurning izdan chiqishiga olib keladi, qobiq osti yo‘llarida qo‘zg‘alish 
kuchaya boshlaydi. 
Ta‘lim berish jarayonida talabalarda intellektual tuyg‘ularni shakllantirish, bilishga 
qiziqish va ishtiyoq uyg‘otish masalasi hamisha dolzarb hisoblangan. Ma‘lumki, agar 
talaba ta‘lim olishida bilimga ishtiyoq ustunlik qilmasa, agar u doimo yangi narsani bilib 
olayotganidan shodlik va baxtiyorlikni his etib turmasa, u holda talaba o‘qishda va 
mehnatda yuksak natijaga erisha olmaydi. «Aqlli kishi uchun har kuni yangi hayot 
boshlanadi» bu jumlani qayta-qayta o‘qir ekanman, jismimda, ruhiyatimda yangicha bir 
kuch, yashashga bo‘lgan ishtiyoq hissi uyg‘onib borardi. Stiven Likok shunday yozadi: 
«Taajubki, vaqtdan yulib olingan parchani bizning hayotimiz-umr deb ataymiz. Go‘dak 
o‘zicha «Qachon o‘smir bo‘laman» deb o‘ylaydi. Xo‘sh, keyinchi? O‘smir «Qachon 
ulg‘ayaman?» deydi. Xullas, u ulg‘aygach, «Qachon uylanaman?» deyishi tabiiy. 
Nihoyat, uylandi ham. Endi bo‘ldimi?
• Aslo!
• Hammasi o‘z navbatida kelaveradi. Pirovardida u «Qachon pensiyaga chiqaman?» 
deb qoladi. Ana endi pensiya yoshiga etgach, bir bosib o‘tgan «shonli yo‘lga boqadi» 
yo‘ziga sovuq el urilgandek bo‘ladi.
Ko‘z oldida hayotda qanchadan-qancha imkoniyatlarni sovurib yuborganini, u 
damlar endi mutlaqo qaytib kelmasligi haqidagi achchiq haqiqatni anglab etadi» Biz 
hayot mohiyati bir maromdagi kun soatida ekanini juda kech fahmlaymiz».
Bezovtalik paydo bo‘ldimi, endi u shunchaki o‘tib ketadigan «ruhiy horg‘inlik» 
emas. Soat sayin, soniya sayin insonning asab tizimlarini xavfli yong‘inday qurshab 
oluvchi, azob-uqubatlari bilan tinkani qurituvchi ko‘rinmas yovdir. 
Konfutsiy «
Ziqna, izzattalab, maydakash, mahmadona kishilarning turgan-bitgani 
zahar
» degan ekan.