9-мавзу: хотира ва унинг асосий механизмлари

Эйдетизм (юнон. eidos образ) аввал идрок қилинган нарса ва ҳодисаларнинг образларини онгда аниқ, тўлиқ ва ёрқин ҳолда узоқ вақт сақлаб қола олиш қобилиятида ифодалайдиган руҳий ҳодиса. Нарсаларнинг тасвирларидан деярли фарқ қилмайдиган тасаввур сифатида.

• Эйдетизм (юнон. eidos образ) аввал идрок қилинган нарса ва ҳодисаларнинг образларини онгда аниқ, тўлиқ ва ёрқин ҳолда узоқ вақт сақлаб қола олиш қобилиятида ифодалайдиган руҳий ҳодиса. Нарсаларнинг тасвирларидан деярли фарқ қилмайдиган тасаввур сифатида.
• Парамнезия (юнон. mnesis эслаш) содир бўлаётган воқеликнинг қачонлардир бошдан кечирилгандек бўлиб туюлишидан иборат хотира касаллиги; ёлғон эсдаликлар ёки хотиранинг нотўғри акс этиши.

2. Хотира турларининг психологик таснифи

• Психологияда хотира муҳим мезонга ажратилади:
• I. Фаолиятнинг фаоллигига кўра хотира куйидаги турларга бўлинади:
• а) ҳаракат ёки мотор ҳаракат хотираси;
• б) образли хотира;
• в) ҳис-туйғу ёки ҳиссиёт хотираси;
• г) сўз-мантиқ хотира.
• II. Фаолиятнинг мақсадига биноан; а) ихтиёрсиз, б) ихтиёрий, в) механик.
• III. Фаолиятнинғ давомийлигига кўра:
• а) қисқа муддатли хотира;
• б) узоқ муддатли;
• в) оператив (тезкор) хотира.
• Фаолиятнинг инсон йўналишига қараб: а) феноменал, б) касбий.

Ҳаракат хотираси-турли хдракатларни, уларнинг бажарилиш тартиби, тезлиги, суръати, изчиллига ва бошқа сифатларини эсда қолдириш, мустаҳкамлаш ҳамда эсга туширишдан иборат тури.

• Ҳаракат хотираси-турли хдракатларни, уларнинг бажарилиш тартиби, тезлиги, суръати, изчиллига ва бошқа сифатларини эсда қолдириш, мустаҳкамлаш ҳамда эсга туширишдан иборат тури.
• Образ хотираси - яққол мазмунни, яьни нарса ва ходисаларнинг аниқ образларини, уларнипг ёркин хусусияти ва боғланишларини зсда қолдириш, мустаҳкамлаш, ҳамда эсга туширишдан иборат хотира тури.
• Ҳис-туйғу яьни эмоционал хотираси-воқеликдаги нарса ва ҳодисалардан, ўз-ўзимизга бўлган муносабатларимиздан келиб чиқадиган ёқимли ҳамда ёқимсиз кечинмаларни эсда қолдириш ва эсга туширишдан иборат хотира тури.
• Сўз-мантиқ хотираси мазмунини фикр ва мулоҳазалар, аниқ ҳукм ҳамда хулоса чиқаришлар ташкил этади. Инсонда фикр ва мулоҳаза турли хил шакллар ёрдамида ифодаланганлиги туфайли, уларни ифодалаш фақат ўзлаштирилаётган материалларнинг асосий маъносини изохлаш, талқин қилиб бериш ёки уларни сўзма-сўз ифодаланилишини айнан айтиб беришга қаратилган бўлиши мумкин.