9-мавзу: энг янги давр давлати ва ҳУҚУҚИ

3. Давлат тузумидаги ўзгаришлар

• XX асрда Буюк Британия давлат тузумининг ривожланиши ижроия ҳокимиятнинг ўсиши билан характерланади.
• I жаҳон урушининг энг муҳим оқибатларидан бири ҳукуматнинг қонунчилик ҳокимиятининг кучайиши ва ваколатларининг янада кенгайиши бўлди.
• 1914 йилда Хабеас корпус акт тўхтатилди ва «Давлатни ҳимоя қилиш ҳақида»ги акт қабул қилинди. Кейинги ҳужжат ҳукуматга уруш вақтида бутун ҳокимиятни топширган эди. Уруш тугагач бу ҳужжат бекор қилинди, лекин ҳукуматга тақдим қилинган баъзилар ҳуқуқлар амал қилишда давом этди. Бундан ташқарии, ҳукуматга фавқулодда ваколатлар тақдим этувчи актлар чиқариш амалиётига асос солинди. Масалан, 1920 йилда фавқулодда ваколатлар ҳақидаги қонун қабул қилинганди. Бу қонун вақтинчалик характерга эга бўлса ҳам, лекин доимий ҳаракатда бўлди.
• Бу қонун агар мамлакатда фавқулодда ҳолат юз берса ёки қандайдир шахс ёки шахслар гуруҳи жамиятнинг нормал ҳаётига ўз ҳаракатлари билан таҳдид солса, мамлакатни озиқ-овқат, сув, ёқилғи, электроэнергия билан таъминланишига ҳалақит берса, ҳукуматга қирол номидан фармонлар чиқариш ҳуқуқини берган.

Фавқулодда ҳолат шароитларида ҳукумат жамият хавфсизлигини ва жамиятнинг нормал ҳаётини сақлаш учун зарур деб ҳисоблаган ҳар қандай чоралар кўриши мумкин эди.

• Фавқулодда ҳолат шароитларида ҳукумат жамият хавфсизлигини ва жамиятнинг нормал ҳаётини сақлаш учун зарур деб ҳисоблаган ҳар қандай чоралар кўриши мумкин эди.
• Актдан мазмунан иш ташлашларга қарши қўлланилиши мумкин эди. Амалда бундан бир неча марта фойдаланилган.
• 1939 йилда иккинчи жаҳон уруши арафасида Фавқулодда ваколатлар ҳақидаги янги акт қабул қилинди. Бунга кўра, ҳукуматга жамият хавфсизлигини таъминлаш, давлатни ҳимоя қилиш, жамоат тартибини сақлаш учун зарур деб ҳисоблаган барча масалалар бўйича буйруқлар чиқариш ҳуқуқи берилди.
• Парламент ҳукуматга фавқулодда ваколатлар бериб, нафақат унинг ижроия ҳокимиятини кучайтирди, шу билан бирга унга қонун чиқариш ҳокмиятини ҳам топширди.
• Амалиётда расман парламент топшириғи билан ҳукумат томонидан чиқариладиган актлар кенг тарқала бошлади (делегированное законадательство).
• Бундай қонунлар турли кўринишларда: фармойишлар, буйруқлар, кўрсатмалар, министрларнинг инструкциялари ва бошқа шаклларда чиқариларди.
• Парламент амалда бошқарув органларининг фаолиятини назорат қилишдан маҳрум этилганди.