9-Ma`ruza Mavzu: Bilish nazariyasi (Gnoseologiya) Reja

9-Ma`ruza
Mavzu: Bilish nazariyasi (Gnoseologiya)
Reja:

1. 
   Haqiqat bilish mezoni.
   
2. 
   Haqiqatni anglashda emotsiya, ideal, iroda, ishonch, shubhaning roli. Verifikatsiya va falsifikatsiya tamoyili
   
3. 
   Amaliyot – haqiqat mezoni.
   
4. 
   Ijodiy va noijodiy faoliyat.
   
5. 
   Haqiqatga erishuvda tushunish va tushuntirish dialektikasi.Simvol, semiotika, dialog.
   
6. 
   Ontologik, gnoseologik, aksiologik simvollar.Tushuntirish ilmiy bilimni tushunish shakli.
   

Tayanch so’z va iboralar: emotsiya, emotsiya, ideal, iroda, ishonch, shubha
verifikatsiya, falsifikatsiya, simvol, semiotika, dialog, ontologik, gnoseologik, aksiologik simvollar

Haqiqat – bilish nazariyasining bosh kategoriyasi. U borliqning bilishdagi ideal ifodasi, chunki haqiqat ongdan, bilayotgan sub’ektdan tashqarida va undan qat’iy nazar mavjuddir.

Haqiqat – bilimlarning ob’ektiv borliqqa muvofiq bo‘lgan mazmuni. U bilish jarayoni, bilish in’ikosining natijasidir. Haqiqat ilmiy nazariyada mujassamlashgan anglab etilgan tasdiqlovchi mulohazalar ko‘rinishida o‘z ifodasini topadi. Har qanday ilmiy nazariya rivojlantirilishi, ba’zan boshqa, yanada haqiqiyroq nazariya bilan almashtirilishi lozim. Shu ma’noda haqiqat – bilish rivojlanishining yakuni va omilidir.
Falsafa tarixida haqiqat (bilimlarning haqiqiyligi) muammosi qadimgi davrlardayoq ta’riflangan.
“Avesto”da haqiqat oliy sharofatdir deyiladi. Darhaqiqat insoniyat doimo haqiqatga intilgan. Zero haqiqat adolatga, sharofatga eltadigan buk qudrat.
Aristotel fikricha haqiqat – mulohazalar va amaldagi holat o‘rtasidagi muvofiqlikdir.
Platon haqiqatni g‘oyalar dunyosiga mos keluvchi g‘ayritabiiy mustaqil ideal mohiyat sifatida tushungan, inson bilimi jonning shu g‘oyalar dunyosi bilan mushtarakligi darajasidagina haqiqiydir, deb hisoblagan.