9-лаборатория иши. Сатҳ ўлчаш асбоби билан тажриба ўтказиш ва компьютерда виртуал сатҳ ўлчаш асбобини ўрганиш ва тажриба ўтказиш (2 соат). Ishdan maqsad

Qalqovuchli satx o’lchagichlar

Qalqovuchli satx o’lchagichlarda satx o’zgarishi bilan qalqovuch satxning ketidan siljiydi va uning bu siljishi o’lchash qurilmasiga uzatiladi yoki kuchni yoki siljishni kompensatsiyalovchi signal o’zgartirgichda chiqish signaliga aylantiriladi. Ikki xil qalqovuchli satx o’lchagichlar mavjud. Birinchisida (rasm 34), aks ta’sir kuchi qalqovuchni ko’tarish kuchiga teng bo’lib, u qalqovuchning og’irlik kuchiga G teng, ya’ni G=F=const; (Arximed qonuniga muvofiq , bu yerda, - suyuqlik zichligi; s- qalqovuchning ko’ndalang kesim yuzasi; x – cho’kish balandligi; g- erkin tushish tezlanishi).

Qalqovuchning cho’kish darajasi,

ya’ni, qalqovuch suyuqlik satxining o’zgarishini qaytaradi.

Rasm 6.3.Qalqovuchli sath o’lchagichlarning ish printsipi

Ikkinchi holatda (rasm 6.3), aks ta’sir etuvchi kuch prujina yordamida hosil qilinib, uning qiymati satx o’zgarishi bilan o’zgaradi.

Rasm 6.4. Qalqovuchli purjinali sath o’lchagichlar

Bir xil cho’kib turuvchi qalqovuchli satx o’lchagichning eng sodda chizmasi egiluvchan trosga osib qo’yilgan va roliklar (2 va 3) yordamida qalqovuchga (1) ulangan ko’rinishi 6.4-rasmda keltirilgan. Trosning ikkinchi uchiga trosni tarang ushlab turish uchun yuk 4 va satxni shkala 5 da ko’rsatib turish uchun strelka o’rnatilgan. Ushbu satx o’lchagichning kamchiligi unda shkalaning teskariligidir, ya’ni, shkalaning noli tepada, maksimumi pastdaligi. Bu satx o’lchagichlarning masofaga uzatish tizimida selsinli signal o’zgartirgichlardan foydalaniladi.

Silindrik qalqovuchli (buyokli) satx o’lchagichlarda satx o’zgarishi bilan qalqovuchning cho’kish darajasi o’zgaradi va bunda qalqovuchga ta’sir etayotgan kuchlar muvozanati quyidagi tenglamalar yordamida yozilishi mumkin: birinchi holat uchun (6.4-rasmning I holati uchun),

Slρg = LZ

Z – prujinaning qattiqligi (bikirligi).

Ikkinchi holatda esa (6.4-rasmning II holati uchun), ,

Slρg - (H- x) sρ₁g = (L-x) Z

Birinchi holat tenglamasida ikkinchini ayirib olamiz:

(H-x) sρ₁g = LZ - (L-x) Z

Bu tenglamani X ga nisbatan yechib, topamiz

x=

Ushbu tenglamadan ko’rinib turibdiki, qalqovuchning siljishi satx o’zgarishiga proportsional ravishda bo’ladi. Qalqovuch bikrligining oshishi bilan qalqovuchning nisbiy siljishi kamayadi.