9 -sentabr 2021 -yil sportda va yosh avlod jismoniy tarbiyasida innovatsion texnologiyalar respublika

Адаптив жисмоний реабилитация 
– адаптив жисмоний маданиятнинг 
саломатлиги меъёрда бўлмаган шахснинг даволаниш, вақтинчалик йўқотилган 
функцияларни тиклаш (асосий касаллик, масалан, ногиронлик сабабчиси саналган 
касаллик туфайли узоқ муддатга ёки умрбод йўқтилган функциялардан ташқари) 
эҳтиёжларини қондиришга имкон берадиган таркибий қисми (тури).
Хулоса.
Адаптив 
жисмоний 
реабилитациянинг 
асосий 
мақсади 
ногиронларнинг у ёки бу касалликка мос руҳий реакциясини шакллантириш, уларни 
организмнинг тезроқ тикланишини рағбатлантирадиган табиий, экологик 
жиҳатдан оқланган воситалардан фойдаланишга; мос келувчи жисмоний машқлар 
комплекси, гидровибромассаж ва ўзини уқалаш усуллари, чиниқтирувчи ва термик 
жараёнлар ва бошқа воситалардан (Су-Джок акупунктура ва ҳ.к.) фойдаланиш 
кўникмаларини ўрганишга йўналтириш ҳисобланади. 
Адабиётлар
1.
Джозеф Винник (Joseph Winnick). Адаптивное физическое воспитание и спорт 
(Adapted Physical Education and Sport). – Киев: Олимпийская литература, 2010. – 608 с.
2.
Светличная Н.К. Основы адаптивного физического воспитания детей. – Т.: 
Иқтисодиет, 2014. – 84 с.
3.
Теория и организация адаптивной физической культуры: учебник. Т.1. / Под 
общ.ред. С.П.Евсеева. – М.: Сов.спорт, 2005. – 296 с.
4.
Теория и организация адаптивной физической культуры: учебник. Т. 2. / Под 
общ.ред. С.П.Евсеева. – М.: Сов.спорт, 2007. – 448 с.
5.
Частные методики адаптивной физической культуры: учебник / Под общ.ред. 
Л.В.Шапковой. – М.: Сов.спорт, 2007. – 608 с.
11-13 ЁШЛИ БОКСЧИЛАРНИНГ СПОРТ МОТИВАЦИЯСИ 
10.53885/edinres.2021.15.41.053
 
 “ЎзДЖТСУ-БГУФК” 2-босқич магистранти
Ж.М.Эргашев 
 
Жахонда барча спорта турларида рақобатнинг кескин ортиб бориши кузатилиб 
турган айни дамда, барча спорт турлари қатори бокс спорт турида ҳам муросасиз 
рақобат кузатилмоқда. Рақобат давом этаётганлиги эса соха мутахасислари олдига 
аввало аҳоли саломатлигини мустахкамлаш, аҳоли генафондини яхшилаш ва 
албатта рақобатбардош, халқаро ареналарда юртимиз шарафини муносиб ҳимоя
қила оладигин руҳам ва жисмонан бақувват, миллий терма жамоа таркибига кира 
олиш имкониятига эга спорчиларни етказиб беришдек вазифаларни юкламоқда.
Албатта ушбу вазифаларни амалга оширишда зарур имкониятларни яратиб 
беришда ҳукуматимиз томонидан қаратилаётган этиборни ҳам алоҳида такидлаш 
зарур. Хусусан, Ўзбекистон республикаси президентининг Боксни янада 
ривожлантириш чора тадбирлари тўғрисидаги, ПҚ-5099 сонли 29.04.2021 йилдаги 
қарори бунга яққол далилдир.
Ушбу қарорда мамлакатимизда ёшларнинг боксга бўлган оммавий 
қизиқишини инобатга олиб, иқтидорли спортчиларни аниқлаш, танлаш ва саралаш 
(селекция) тизимини янада такомиллаштириш, соҳа мутахассисларини тайёрлаш ва 
уларнинг моддий рағбатлантирилишини яхшилаш, шунингдек, ўзбек боксининг 
дунёдаги етакчилигини сақлаб қолиш ва давом эттириш мақсадида бир қатор 
масалалар ўз ечимини топган. 
Келажак авлодни спортга бўлган қизиқишини шунингдек, болаларнинг 
спортга бўлган интилишларини янада қўллаб қувватлаш борасидаги кенг кўламли 

---

205 
ислоҳатлар амалга оширилди. Ёшларни спортга кенг жалб қилиш юзасидан 
хукуматимиз томонидан олиб борилаётган тарғибот ва ташвиқот ишлари ўз 
самарасини беряпти деб хеч иккиланишларсиз айта оламиз ва бунга жавобан 
юртдошларимиз томонидан, баркамол етук келажак авлодни тарбиялашда ва вояга 
етазишда спортнинг ўрни беқиёслигини, бугунги кунга келиб ахолимиз тўла 
тушуниб етди десак муболаға бўлмайди. 
Олиб борилатган ислоҳатларга қарамасдан саҳаларда баъзи бир 
камчиликлар кўзга ташланиб тургани ҳам айни ҳақиқатдир. Р.А.Пилоян,[1984]; 
А.В.Радионов,[2008]; А.Н.Блеер,[2009]; З.Г.Гаппаров,[2010]; С.С.Тажибаев,[2017] 
УсманходжаевТ.С.[2018]; томонидан спорт мотивациясини ривожлантириш ва 
шакллантириш юзасидан кўпгина ишлар амалга оширилган. Ўтказилган тадқиқот 
ишларида спорт мотивациясини шакллантириш ва ривожлантириш бўйича 
ҳаракатли ўйинларни таъсири етарли даражада ўрганилмаганлиги тадқиқот 
ишимизнинг долзарблигини белгилаб беради.
 
Хозирги кунда бокс спортининг энг долзарб муаммоларидан бири, бошланғич 
тайёргарлик босқичида шуғулланувчи 11-13 ёшли боксчиларнинг психологик 
тайёргарлик холатларига етарли даражада эътибор берилмаслиги, боксчиларнинг 
юқори натижаларни қайд этишига тўсқинлик қилаётган долзарб муаммолардан 
биридир.
Бошланғич тайёргарлик босқичида шуғилланувчи 11-13 ёшли боксчиларнинг
психологик холатларига етарли даражада эътибор берилмаслиги ва болаларнинг 
фикрлари билан қизиқиб кўрмаслик баъзи холларда контингентни кескин даражада 
тушиб кетишига сабаб бўляпди десак муболаға бўлмайди.
Ушбу холат эса соҳа мутахасислари ва тадқиқотчи мутаҳасислар олдига 
боксчиларнинг психологик тайёргарлигини аниқлашда замонавий, талаб 
даражасидаги технологияларни ишлаб чиқиш ва амалиётга кенг тадбиқ этишдек 
вазифани юклайди. 
11-13 ёшли бошланғич тайёргарлик босқичида шуғулланувчи спортчиларга 
“Сиз машғулот жараёнинг боришидан қониқаяпсизми” деб берилган саволга 
респондентларимизнинг 65,2%и ўзлари айтган фикрларига қатъий ишонч билан, 
“ха тўғри мен машғулотлар, ва унда берилаётган юкламаладан мамнунман” дея 
фикрларини 
айтиб 
ўтишди. 
21,7% 
машғулот 
жараёнинг 
боришидан 
қониқмаётганлигини, 13,04%и эса ўзлари айтган фикрларига унчалик ишонч билан 
бўлмасада машғулотлардан қониқаётганлигини айтиб ўтишди. 
Тадқиқотда иштирок этаёрган респондентларимизга Анкета сўровномасидан, 
тақдим этилган кейинги савол қуйдагича эди. “Сиз машғулот усулларида айрим 
нарсаларни ўзгартиришни истайсизми?”. Бу саволга ҳам барча иштирокчилар 
турлича жавоб беришди. Қуйида берилган жавобларни тахлил қиламиз. 
34,78%ли натижа кўрсаткич “йўқ машғулот жараёнидаги усул ва воситаларга 
ҳеч қандай ўзгартириш киритиш керак эмас” деган бўлса, 39,13%и эса ўз 
фикрларига қатъий ишончсизлик билан “ҳа шундайга” ўхшайди деб айтиб ўтишди.
17,39% иштирокчилар машғулотлар жараёнидаги баъзи бир қисмларни 
ўзгартирилишини тўғри деб билсалар, 8,69% бошланғич тайёргарлик босқичидаги 
спортчилар машғулотлар жараёнидаги айрим қисмларга ўзгартириш киритиш 
орқали натижаларни янада оширишларига этишиш мумкинлигини такидлаганлар. 
11-13 ёшли бошланғич тайёргарлик босқичида шуғулланувчи боксчиларга “Сиз 
бу мавсумда муваффақият қозонишингизга ишонасизми?” деб берилган анкета 
сўровномасидаги саволга қуйдагича жавоб беришди (1-жадволга қаранг).
 
Бу мавсумда муваффақият қозонишларига юқори натижа қайт этишларига 
тўла ишонишмаганлар сони фоизлар кесимида хисобланганда 17,39%ни ташкил 
қилади.

---

206 
17,39% иштирокчилар машғулотлар жараёнидаги айрим қисмларни 
ўзгартирилишини тўғри деб билсалар, 8,69% 11-13 ёшли бошланғич тайёргарлик 
босқичида шуғулланувчи боксчиларга машғулотлар жараёнидаги айрим қисмларга 
ўзгартириш киритиш орқали натижаларни янада оширишларига ишонишларини 
такидлаган. 
11-13 ёшли бошланғич тайёргарлик босқичида шуғулланувчи боксчиларга 
тақдим этилган навбатдаги яъни, “Сиз бу мавсумда муваффақият қозонишингизга 
ишонасизми?” деб берилган саволга қуйдагича жавоб беришди. Бу мавсумда 
муваффақият қозонишларига тўла ишонишмаганлар ва эришишлари кутилаётган 
натижага ишончсизликда бўлганлар 17,39%ни ташкил қилди.
Муаффақият қозонишларига ва юқори натижаларни қайт қилишларига умид 
қилаётганлар кўрсаткичи, 30,43%ни ташкил қилган бўлса, муваффақият 
қозонишларига ишончлари комил, қаттият билан жавоб берганлар сони аксарият 
қисимини яъни 52,17%ни ташкил қилди.
Боксчилардан машғулот жараёнида “ўзингизни ҳар тарафлама фаолман деб 
ҳисоблайсизми?” мазмунидаги саволга олинган жавоблар фоизлар ҳисобида 
қуйдагича бўлди.
Боксчилар тамонидан бизга тақдим этилган жавобларни тахлил қилиб шу 
нарсани кузатиш мумкинки, машғулот жараёнида ўзларини фаол эмаслигини 
такидлаганлар ҳам бўлди ва булар, 13,04%ни, машғулот жараёнида ўзларининг фаол 
ёки фаол эмасликлари ҳақида аниқ бир тўхтамга келаолмаганлар 17,39%ни ташкил 
қилган бўлса, машғулот жараёнида “мен фаолман” деб жавоб берганлар ҳам топилди 
ва бу шуғулланувчилар фози, 39,13%ни ташил қилдилар. Бу масалани салбий 
тарафлари ҳам аниқланди, ва бу салбий жихати шундан иборатки, машғулот 
жараёнида ўзларини ҳар тарафлама фаолман деб ҳисоблайдиганлар нисбатан кам, 
яъни 30,39%га тушганликларини кўришимиз мумкин. 
11-13 ёшли бошланғич тайёргарлик босқичида шуғулланувчи боксчиларга “Сиз 
машғулот жараёнинг боришидан қониқаяпсизми?” деб берилган саволга 
респондентларимизнинг 
21% 
машғулот 
жараёнинг 
боришидан 
қониқмаётганлигини, 25%ни ўзлари айтган фикрларига қатъий ишонч билан “Ҳа 
тўғри мен машғулотлар, ва унда берилаётган юкламаладан мамнунман” дея 
фикрларини айтиб ўтишди. 13,%ни эса ўзлари айтган фикрларига унчалик ишонч 
билан бўлмасада машғулотлардан қониқаётганлигини айтиб ўтишди. 
Анкета сўровномамиздаги, 11-13 ёшли бошланғич тайёргарлик босқичида 
шуғулланувчи боксчиларга тақдим этилган кейинги савол қуйдагича эди. “Сиз 
машғулот усулларида айрим нарсаларни ўзгартиришни истайсизми?”. Бу саволга 
ҳам спортчилар турлича жавоб беришди.