9- mavzu Organik bog`lovchi moddalar

Bitumni tashkil qiluvchi birikmalarni quyidagi uch guruxga bo`lish mumkin: qattiq qismi (asfaltenlar), smolalar va moyli fraksiyalar.

• Bitumni tashkil qiluvchi birikmalarni quyidagi uch guruxga bo`lish mumkin: qattiq qismi (asfaltenlar), smolalar va moyli fraksiyalar.
• Qattiq qismi (asfaltenlar) – bu zichligi 1 dan yuqori va molekulyar og`irligi 1000-5000 gacha bo`lgan yuqorimolekulyar uglevodorodlardir.

Smolalar - to`q – qo`ng`ir rangli amorf modda bo`lib, zichligi 1 atrofida va molekulyar og`irligi 500-1000 ga teng. Moyli fraksiyalar – turli uglevodorodlardan tashkil topgan bo`lib, molekulyar og`irligi 100-500 gacha va zichligi 1 dan past.

• Smolalar - to`q – qo`ng`ir rangli amorf modda bo`lib, zichligi 1 atrofida va molekulyar og`irligi 500-1000 ga teng. Moyli fraksiyalar – turli uglevodorodlardan tashkil topgan bo`lib, molekulyar og`irligi 100-500 gacha va zichligi 1 dan past.

Dastlabki xomashyoga qarab bitumlar tabiiy va sun`iy neft bitumlariga bo`linadi.

• Dastlabki xomashyoga qarab bitumlar tabiiy va sun`iy neft bitumlariga bo`linadi.
• Tabiiy bitumlar – qora yoki to`q – jigar rang qattiq moddalar yoki qovushqoq suyuqlik bo`lib, tabiatda sof ko`rinishda yoki cho`kindi tog` jinslariga (ohaktoshlar, qumtoshlar) shimilgan holatda uchraydi. Tarkibida 5 dan 20% gacha tabiiy bitum bo`lgan tog` jinslari asfal`t bitumlari deb ataladi.

Sof bitum olish uchun maydalangan asfal`t – tog` jinsini qaynoq suv yoki organik eritkichlar bilan ishlab olinadi.

• Sof bitum olish uchun maydalangan asfal`t – tog` jinsini qaynoq suv yoki organik eritkichlar bilan ishlab olinadi.
• Tabiiy bitum suvda erimaydi, lekin uglerod sul`fid, benzol, xloroform, skipidar va boshqa organik eritkichlarda oson eriydi.

Neft bitumlari - neft va uning smolali qoldiqlarini qayta ishlash mahsuloti hisoblanadi.

• Neft bitumlari - neft va uning smolali qoldiqlarini qayta ishlash mahsuloti hisoblanadi.
• Ularning rangi qora yoki to`q – qo`ng`ir bo`lib, tosh materiallari, yog`och metallar bilan puxta tishlashish xususiyatiga ega, lekin organik eritkichlarda (xloroform, benzin va boshqalarda) eriydi.

• Neft bitumlari zich tuzilgan bo`ladi, ularning g`ovakliligi amalda nolga teng, shu sababli suv o`tkazmaydi, kislotalar, ishqorlar, ishqorli suyuqliklar va gazlar ta`siriga qarshi turg`un, sovuqqa chidamli bo`ladi.