9 -мавзу. Корхона маҳсулотларига (хизматларини, ишларини) нархни шаклланиши

Рақобат воситаси вазифаси. Нарх рақобат курашининг энг муҳим воситаси ҳисобланади. Ишлаб чиқарувчилар ўз рақибларини енгиш учун нархни пасайтириш усулидан фойдаланишлари мумкин. Демак, нархни ўзгартириб туриш усули рақобатда кенг қўлланилади.

Ижтимоий ҳимоя вазифаси. Нарх аҳолининг кам даромад олувчи айрим қатламларини ижтимоий ҳимоя қилиш вазифасини ҳам бажаради. Нархнинг бу вазифаси товар (хизмат)лар ижтимоий дотацияланган нархлар бўйича сотилганда бажарилади. Бунда улар давлат бюджети ва турли ҳайрия маблағлари ҳисобига молиявий таъминланади.

• Бозор иқтисодиётига ўтиш босқичида ижтимоий ҳимоя вазифасини ўтовчи нархлар, аҳолининг кенг қатламларини ҳаётий зарур истеъмолчилик товарлари билан минимал даражада таъминлаш мақсадида ҳам қўлланилади. Масалан, бизнинг республикамизда 1991 йилдан 1995 йилгача ун ва ун маҳсулотлари, қанд-шакар, гўшт, ўсимлик мойи, чой, совун каби маҳсулотлар дотацияланган нархларда, чекланган миқдорда сотилди.

2. Давлат томонидан тартибга солиниши ёки эркинлиги даражасига кўра:

• 2. Давлат томонидан тартибга солиниши ёки эркинлиги даражасига кўра:
• - эркин нархлар – ишлаб чиқарувчи ва харидор ўртасида ўзаро манфаатдорлик асосида талаб ва таклифдан келиб чиқиб ўрнатилади;
• - тартибга солинадиган нархлар – асосан талаб ва таклифдан келиб чиқиб ўрнатиладиган, аммо, ўсиш суръатлари ёки қуйи ва юқори чегаралари давлат томонидан тартибга солинадиган нархларни ўз ичига олади (аҳоли истеъмоли учун зарур бўлган ун, шакар ва ўсимлик ёғи каби маҳсулотлар нархлари);
• - қатъий ўрнатиладиган нархлар – давлат томонидан айрим турдаги муҳим аҳамиятга эга бўлган маҳсулотларга нисбатан қатъий белгиланадиган нархлардан иборат бўлади (стратегик аҳамиятга эга бўлган нефть маҳсулотлари, минерал ўғитлар ва бошқа ресурслар нархлари);
• - кафолатланган нархлар – маҳсулотнинг бозор нархи унинг таннархини қўламайдиган ҳолатларда айрим тоифадаги ишлаб чиқарувчиларни ҳимоялаш мақсадида маҳсулотни минимал даромад кўришга имкон берадиган нархларда давлат захиралари учун сотиб олиш нархларидан ташкил этади (фермерлардан ғалла ёки пахтани тегишли фойдалиликни таъминлайдиган нархларда давлат эҳтиёжлари учун сотиб олиш).