9- маъруза rc ва rl занжирларда ўткинчи жараёнлар

9- маъруза

RC ва RL занжирларда ўткинчи жараёнлар

Электроника ва радиотехника кафедраси
РЕЖА

• Ўтиш жараёни
• Вақт доимийлиги.
• Демпфирлаш.
• Дифференциалловчи ва интегралловчи занжирлар

Электр занжирининг бир турғун холатидан бошка бир турғун холатига ўтишини ифодаловчи жараён ЎТИШ ЖАРАЁНИ деб аталади. Электр занжирининг асосий иш холати қуйидаги жараёнлар орқали ифодаланади: манбага уланиш ва ундан ажралиш, ишлаётган занжирга қўшимча манбаларнинг уланиши, занжир таркибий қисмларининг қисқа туташуви, занжирда юкламанинг кескин ортиши ва камайиши ва х.к. Юқоридаги омиллар орқали занжир параметрлари ўзгариши мумкин. Электр занжирининг иш холатларининг ўзгаришига олиб келувчи барча сабаблар оддий равишда КОММУТАЦИЯ ёки КОММУТАЦИОН жараён орқали содир бўлади.

Чизиқли электр занжирлардаги ўтиш жараёнлари. Уларни классик усулда ҳисоблаш

Электр занжири элементларининг ва манбаларнинг уланиши, занжирдан узилиши ёки қайта уланиши – КОММУТАЦИЯ деб аталади. Электр занжирларида Коммутация қуйидаги кўринишда бўлади. Муҳандислик ҳисобларида, электр занжиридаги ўрнатилган холат КОММУТАЦИЯ содир бўлган ондан (занжирга юклама улангандан ёки узилгандан) кейин бошланади деб тахмин қилинади. Бу тахмин фақат занжирда фақат актив қаршилик уланган бўлсагина тўғри бўлади. Агар занжирда индуктивлик ёки сиғим элементлари уланган бўлса, у холда бу тахмин нотўғри бўлади.

Индуктивлик ёки сиғим элементлари уланган занжирда турғун холатдан бошқа холатга ўтиши шу элементларнинг магнит ва электр майдонларида электромагнит энергиянинг миқдор жиҳатдан ўзгаришига боғлиқ бўлади.

Энергиянинг сон жиҳатдан маълум бир миқдорга ўзгариши бир зумда содир бўлмайди, яъни занжирнинг турғун холатдан бошқа холатга ўтиши маълум бир вақтни талаб қилади.
Физик нуқтаи назардан қаралганда ЎТКИНЧИ жараён электр занжирининг коммутациягача бўлган энергетик холатидан коммутациядан кейинги энергетик холатига ўтиш жараёни тушунилади.
Шунинг учун ҳам электр занжирларининг ЎТКИНЧИ холати реактив элементларнинг (L ва C) хусусиятларидан келиб чиққан холда қуйидаги КОММУТАЦИЯ қонунлари орқали ифодаланади: