9 – Маъруза. Миқдорий белги бўйча назорат қилишда технологик жараён сифатини бошқаришнинг статистик усуллари

№	Х1	Х2	Х3	Х4	Х5	Хiмкм
Riмкм
1	10	3	5	14	10	8,4	11
2	2	14	8	13	11	9,6	12
3	12	12	3	8	10	11,0	5
4	12	14	7	11	9	10,6	7
5	10	11	9	15	7	10,4	8
6	11	12	11	14	12	12,0	3
7	15	11	14	8	3	10,2	12
8	12	14	12	11	11	12,0	3
9	11	7	11	13	9	10,2	6
10	14	10	9	12	8	10,6	6
11	9	11	14	10	13	11,4	5
12	13	13	6	4	13	9,8	9
13	5	8	3	3	4	4,6	5
14	8	5	3	5	4	5,0	5
15	8	4	9	5	8	6,8	5
16	10	10	6	9	3	7,6	7
17	4	7	6	7	12	7,2	8
18	8	5	6	9	13	8,2	8
19	4	12	10	6	10	8,4	8
20	10	6	13	10	5	8,8	8

• Йиғиндиси = 182,8 = 141
• Х20 серия ўртача қийматларининг ўртача арифметигини аниқлаймиз.  оғиш математик кутилмаси бутун ўлчаш массивининг ўртача арифмитегига тенг деб қабул қиламиз.

 

 

• 25,980 мм га силжишни ҳисобга олган ҳолда ўлчашларда 25,989 мм га тенг парметрнинг ўртача арифметик қиймати катталигини оламиз.
• D ни ўлчаш учун жоизлик ўртасининг координатаси 25,988 мм ни ташкил қилиши, яъни 0,001 га камлигини эслатиб ўтиш лозим.
•  ўртача квадратик оғишни баҳолаш унда кўламни ўлчашлар ишлатилган қуйидаги формула бўйича амалга оширилади.

• Бу ерда ўртача қиймат жадвал бўйича аниқланадиган тузатма коэффициенти:

Танланма ҳажми	3	4	5	6	7	8	9	10
коэффициент	1,69	2,06	2,33	2,83	2,70	2,85	2,97	3,08

2-жадвал

• 2-жадвалдан (5 болт) ҳажми бўйича  = 2,33 қийматни топамиз ва уни ҳамда қийматни формулага қўллаймиз:  = 7,3/2,33  3 мкм,
•  ва  қийматлар ушбу операцияда Ф (2) Лаплас функциясини қўллаган ҳолда Рнуқ нуқсонли маҳсулот улушини аниқлашга имкон беради:

 

• бунда = 26 – 0,005 = 25,995 мм,
• = 26 – 0,019 = 25,981 мм.
• Ўлчаш чангагини 25,980 ммга тенг ўлчамга олдинги қабул қилинган созланишини ҳисобга олинган ҳолда, Лаплас функциясидаги  параметрига бу қийматни қўшиб, нуқсонли маҳсулот улушини қуйидаги формула бўйича

• Ф(х) функция қийматини Ф(2) = 0,9773, Ф(-2,6) = 0,0047 бўлган 1-илова жадвали бўйича топамиз. Бунда Р­нуқ= 0,0274 (ёки 2,74%) Ср жараённинг қайта тикланиш индексини аниқлаймиз.
• Cp < 1 бўлганлиги сабабли ушбу техжараён аниқлик бўйича қониқарсиз деб тан олиниши мумкин. Бу ушбу технологик тизим вариабеллиги болтларни нуқсонсиз тайёрлашга имкон бермаслигини билдиради. Кейинги босқичга ўтишдан, яъни жараённи статистик бошқаришга ўтказишдан аввал, цех учун қайси бири арзонроқ бўлишини аниқлаш мақсадга мувофиқ ёки маҳсулот бракидан бўлган чиқим катталиги (2,74%), ёки технологик тизимни талаб қилинадиган аниқлик даражасигача ишлов бериб ўтказиш нархи.
• 2 - босқич. турдаги назорат харитасини танлаймиз ва жадвал маълумотларига асосан график қурамиз. - хаританинг марказий чизиқ ординатаси ўртача арифметигига тенг.

харита учун жараённи бошқариш чегараларини қуйидаги формула бўйича аниқлаймиз.

А3 коэффициент қийматини жадвалдан аниқлаймиз.

Формулага Х, R, А3 ва  параметрларнинг қийматларини қўйган ҳолда қуйидагини оламиз.

;

 коэффициент	Танланма ҳажми
	3	4	5	6	7	8	9	10
А1
А2
А3
А4
В
D

мкм; мкм.

 

Энди R – харита учун бошқариш (юқори) чегарасини аниқлаймиз:

D коэффициент қийматларини n-5 танланмада 3 жадвал бўйича танлаймиз. Бунда

 

мкм.

• ( ) харитага 1-расм бошқариш чегералари ва жоизлик чегараларини қўямиз.
• 3-босқич. Назорат хариталарини қуриб бўлиб, кўрилаётган технологик жараённи статистик бошқаришга ўтиш мумкин. Энг аввало, белгилар назорат чегараларидан чиқадиган нуқталар мавжудлиги, серия ёки трендлар мавжудлиги назорат чегараларига нуқталарнинг яқинлашиши ёки даврийлик мавжудлиги назорат чегарларини жоизлик чегаралари билан таққослаш бўйича жараён ҳолатини аниқлаш зарур.
• Назорат чегараларидан чиқиш. Бу жараённинг параметр қийматларининг нуқталари назорат чегараларидан ташқарида ётадиган ҳолати ( ) (1-расм) назорат харитасини тадқиқ қилиб, R – харитада назорат чегараларидан ташқарида битта ҳам нуқта йўқлигини таъкидлаш мумкин, бу эса сабил сочилиш майдонидан далолат беради. Шу вақтнинг ўзида - харитада 13 нуқта қуйи чегарадан ташқарида жойлашган эса жараённинг нормал созланмаганлигидан далолат беради.

Сериялар. Бу жараённи нуқталар марказий чизиқдан доим бир томонда жойлашган ҳолати. Бизнинг ҳолда икки шундай узун сериялар мавжуд. 11 нуқта (2-12) марказий чизиқдан юқори (х = 9 мкм) ва 8 нуқта (13-20) – марказий чизиқдан паст, бу эса нормал эмас.

Тренг (дрейф). Тренг – бу жараённинг нуқталар (камида кетма-кет еттита) битта узлуксиз ошадиган ёки камаядиган эгри чизиқни ҳосил қиладиган. Бизнинг ҳолда ошадиган тренг (13-20 нуқталар) мавжуд; бу эса нормал эмас.

Нуқталарнинг назорат чегараларига яқинлашиши. Бу жараённинг нуқталар назорат чегаралари доирасида бир сигмадан ( - ўртача квадратик оғиш) кўп бўлмаган масофада жойлашадиган ҳолати. Бизнинг ҳолада 6 ва 8 нуқталарнинг назорат чизиғининг юқори чегарасига хавфли яқинлашишиш мавжуд.

Шундай қилиб мавжуд натижалар асосида, шунингдек назорат чегараларини жоизлик чегаралари билан таққосланган ҳолда қуйидагиларни таъкидлаш мумкин.

• Шундай қилиб мавжуд натижалар асосида, шунингдек назорат чегараларини жоизлик чегаралари билан таққосланган ҳолда қуйидагиларни таъкидлаш мумкин.
• - бир вақтнинг ўзида битта нуқтанинг назорат чегараларидан ташқарига чиқиш ҳамда узун серия ва тренглар мавжудлиги кузатилишини ҳисобга олган ҳолда жараён назора қилинмайдиган ҳолтда эканлигини тасдиқлаш мумкин.;
• - D ўлчам сочилиш майдонининг чегаралари жоизлик майдонининг чегаралари ичида ётишини ҳисобга олган ҳолда, ўлчамнинг ўрнатилган талаблардан оғиши мавжуд эмаслиги, яъни брак мавжуд эмаслигини таъкидлаш мумкин.
• - Ср қайта тикланиш индекси бирдан камлиги, яъни ўлчамнинг баҳолаш учун танланма ҳажмини оширишда жоизлик чегарасидан чиқиш эҳтимоллигини ҳисобга олган ҳолда;
• - назорат чегараларидан фақат битта нуқтасини чиқиши мавжуд бўлганда, бу нуқта тасодифий ва технологик тизимнинг ички вариациялридан юзага келмаган деб тахмин қилиш мумкин бўларди;
• - қайта тикланиш индексининг нисбатан паст қиймати (0,8) икки узун серия мавжудлигидан (марказий чизиқдан юқори ва паст), яъни тизимнинг ички ностабеллигидан юзага келиши мумкин.

• Жараённи бошқариш, яъни жараённи назорат қиладиган ҳолатга келтириш учун D ўлчамнинг жоизлик майдонини ўртасига созлашни бажариш зарур. Жараён йўлга қўйилганидан сўнг  қайта ҳисоблаш зарур.
• Йўлга қўйилган жараёнда сочилиш майдони  = 6 кўпроқ йўлга бўлади, бу эса яроқли маҳсулот чиқишининг кўпроқ эҳтимоллигини таъминлайди.

• Йўлга қўйиш бажарилгандан сўнг 5 болтдан иборат бир неча янги танланмаларда ўртача арифметик қийматни ҳисоблаш йўли билан жараён сифатини назорат қилиш зарур. Ҳар бир кейинги танланма камида бир соат ишлашдан сўнг олиниши керак.

E’tiboringiz uchun rahmat!!!