9 – Маъруза. Миқдорий белги бўйча назорат қилишда технологик жараён сифатини бошқаришнинг статистик усуллари

9 – Маъруза.

Миқдорий белги бўйча назорат қилишда технологик жараён сифатини бошқаришнинг статистик усуллари

Миқдорий белги бўйча назорат қилишда жараёндаги оғишлар тўғрисида ҳам назорат қилинаётган параметрлар ўртача қиймати бўйича, ҳам назорат қилинаётган параметр қийматларининг шу ўртача қийматга нисбатан сочилиши бўйича фикр юритилади. Ўртача қийматнинг жоизлик майдони ўртасига нисбатан ҳар қандай томонга силжиши ва сочилиш майдонининг ошиши нуқсонли маҳсулот улушининг ошишига олиб келади.

• Миқдорий белги бўйча назорат қилишда жараёндаги оғишлар тўғрисида ҳам назорат қилинаётган параметрлар ўртача қиймати бўйича, ҳам назорат қилинаётган параметр қийматларининг шу ўртача қийматга нисбатан сочилиши бўйича фикр юритилади. Ўртача қийматнинг жоизлик майдони ўртасига нисбатан ҳар қандай томонга силжиши ва сочилиш майдонининг ошиши нуқсонли маҳсулот улушининг ошишига олиб келади.
• Статистик бошқаришда ўртача қийматлар сифатида ўртача арифметик қиймат медиана ишлатилади ва мос равишда - харита, - харита қурилади. Бу икки назорат харита турларидан бирини танлашда медианани аниқлаш ўртача арифметик қийматини аниқлашдан осонроқ бўлса ҳам сўнгиси  математик кутилманинг аниқроқ баҳоси ҳисобланишини ҳисобга олиш лозим.
• Статистик бошқаришда сочилиш тавсифи сифатида танланма ўртача квадратик оғиш, кўлам ишлатилади ва мос равишда - харита, - харита қурилади. Каритани танлашда R га қараганда S аниқроқ баҳо бўлишига қарамасдан кўламни ҳисоблаш ўртача квадратик оғишни ҳисоблашдан осонроқлигини ҳисобга олиш мумкин.

• Амалда кўпроқ бирга ўртача қиймат, бошқасида эса сочилиш тавсифи белгиланадиган иккиланган назорат хариталари ишлатилади, масалан карита.
• Ҳар қандай назорат харитасини кириш учун олдиндан бошқариш ченгараларини аниқлаш зарур.
• – карита ва - карита бошқаришнинг икки: юқори ва қуйи чегаралари;
• – харита ёки - карита учун бошқаришнинг битта юқори чегараса бўйича ҳисобланади (чунки фақат сочилиш ошишини кузатиш етарли).
• Бошқариш чегараларини аниқлаш учун  ва  нормал тақсимлаш параметрларини билиш зарур. Одатда бу параметрлар номаълум, шунинг учун унинг натижасида  ва  нормал тақсимлаш параметрларини билаш зарур.
• Шундай қилиб, технологик жараён ҳолатини олдиндан тадқиқ қилиш натижасида қуйидаги масалалар ечилади:
• -  ва  нормал тақсимлаш параметрларининг баҳоси олинади, L – нуқсонли эҳтимоллик улуши аниқланади.
• - Ср қайта тиклаш индекси аниқланади.
• Аниқ ишлаб чиқариш мисолида техжараённи бошқариш статистик усули амалга оширилишини кўриб чиқамиз.

• Шу тажриба асосида цех раҳбари томонидан автомат – станокларда болтлар тайёрлаш технологик жараёнини статистик бошқаришга ўтказиш параметри қабул қилинган деб фараз қилайлик. Бунда сифат кўрсаткичи деб қуйидаги болт диаметри ва унинг жоиз (ES юқори ва EI қуйи) оғишлар танланади. D = 26 мм, ES = - 0,005 мм EI = - 0,019 мм. Цех раҳбарияти томонидан тўғри қарор қабул қилинадими, йўқми аниқлаш керак?
• Техжараённи бошқариш статистик усулининг реализацияси уч босқичда амалга оиширилади:
• - техжараён ҳолатини олдиндан тадқиқ қилиш ўтказилади ва нуқсонлимаҳсулотнинг эҳтимоллик улуши, шунингдек қайта тикланиш индекси аниқланади;
• - назорат харитаси қурилади ва назорат режаси танланади;
• - технологик жараённи статистик бошқариш амалга оширилади.
• 1-босқич. Тадқиқот ўтказиш учун жараён тўғрисида дастлабки ахборотга эга бўлиш зарур. Синовга диаметрини ўлчаш ҳар саотдан кейин 5 тадан болтда ўтказиладиган, яъни 20 ўлчаш серияси ўтказиладиган 100 болтдан иборат танланмани танлаб оламиз. Ҳисоблаш ва ўлчашларни соддалаштириш мақсадида ўлчаш чангагини 25, 980 мм ўлчамга созлаймиз. Назорат натижалари 1 жадвалда тўпланган (25,980 мм ўлчашдан оғиш)