9 – ma’ruza elektrolit eritmalarning elektr o’tkazuvchanligi. Elektoliz Mavzu rejasi

CHeksiz suyultirilgandagi ayrim ionlarning suvli eritmadagi molyar harakatchanligi ( T=298 K)

ion	l x 10^4, Om^-1 m^2/mol	ion	l x 10^4, Om^-1 m^2/mol
H^+	349,8	OH^-	198,3
Li^+	36,6	Cl^-	76,3
Na^+	50,1	CH3COO^-	40,9
K^+	73,5
Ag^+	61,9

bo’lgani uchun, bu erda - Faradey doimiyligi (96500 Kl/mol) ; anion va kationning absolt harakat tezligi bo’lib, juda kichik kasr sonlardan iborat. Ishlashga qullay bo’lishi uchun uni 96500 ga ko’paytirib, yaxlitlab olinadi. Binobarin, Kolraush qonuni ushbu tarzda ifodalash mumkin.

Elektr o’tqazuvchanlikning amaliy ahamiyati.

Elektr o’tqazuvchanlik fizik-kimyoviy tahlil usullarida, bemorlarga tashxis qo’yishda, eritmalarning kontsentratsiyasini aniqlashda, moddalarning tozaligini bilishda katta ahamiyat kasb etadi.

Quyida ularning ayrimlari haqida fikr yuritamiz:

1. 
   Xujayra va to’qimalarning normadagi va patologiyadagi
   

elektr o’tkazuvchanligi.

Tirik organizmni elektrokimyo nuqtai-nazaridan xujayra, elektrolitlar eritmasi bilan to’ldirilgan xujayralar aro bo’shliq deb qarash mumkin. Xujayralar elektr o’tkazuvchanligi 10^-3-10^-9 Om^-1m^-1 bo’lsa, xujayralar aro suyuqlikning elektr o’tkazuvchanligi 10^-3 Om^-1m^-1 atrofida bo’ladi.

Elektr o’tkazuvchanligiga qarab biologik suyuqliklar, to’qimalar quyidagi tartibda joylashadilar. qon, limfa, sapro > mushak to’qimasi, miya qatig’i > o’pka to’qimasi, yurak to’qimasi, jigar to’qimasi > yog’ to’qimasi, ilik > terining epidermis qatlami.

To’qima va xujayralarning elektr o’tkazuvchanligini o’lchab, olingan natijalarni tashxis (diagnoz) qo’yishda ishlatish mumkin. Patologik jarayonlarda to’qimalar o’lganda xujayra membranalarining elektr o’tkazuvchanligi o’zgaradi.

SHuni inobatga olish kerakki, xujayra va to’qimalarning elektr o’tkazuvchanligi erkin (bog’lanmagan) ionlar kontsentratsiyasiga bog’liq. SHunday ekan elektr o’tkazuvchanlik orqali xujayra membranalaridan ionlarni o’tishini kuzatish mumkin. Elektr o’tkazuvchanlikni ortishi erkin ionlarni ortganidan, kamayishi esa, ularning kontsentratsiyasini pasayganidan dalolat beradi.

Odatda turli sistemalarning elektr o’tkazuvchanligini o’lchashga asoslangan fizik-kimyoviy usul konduktometriya deyiladi.

Konduktometriya biokimyoviy, fiziologik, klinik tekshiruvlarda qo’llaniladi.

2. 
   Kuchsiz elektrolitning dissotsialanish darajasini elektr o’tkazuvchanlik orqali aniqlash.
   

Ostvaldning suyultirish qonuniga muvofiq kuchsiz elektrolitning ionlanish darajasi ortadi. CHeksiz suyultirilsa, uning (ionlanish darajasining) qiymati birga tenglashadi. SHunday ekan suyultirish bilan kuchsiz elektrolitlarning ekvivalent (molyar) elektr o’tkazuvchanligi maksimal qiymatgacha ortadi. (_). Binobarin, ekvivalent elektr o’tkazuvchanlik (_) elektrolitning eritmadagi dissotsialanish darajasiga to’g’ri proportsionaldir: ; - proportsionallik koeffitsienti bo’lib, elektrolit tabiatiga bog’liq. CHeksiz suyultirilganda elektrolit butkul dissotsialanadi, to’liq ionlarga parchalanadi; bu vaqtda bo’ladi. Demak, ( bo’lgani uchun). bo’lsa, yuqoridagi tenglamadagi o’rniga ni qo’ysak: , bundan kelib chiqadi.

Bu tenglama faqat kuchsiz elektrolitlarga ta’luqli. Uni kuchli elektrolitlarga qo’llab bo’lmaydi. Demak, kuchsiz elektrolitlar eritmasining dissotsialanish darajasini topish uchun : ni tajriba orqali dan keltirib chiqariladi. esa Kolraush qonuni orqali hisoblanadi.