87. Budjet nazorati va uni o’tkazish usullari Nazorat va muhokama uchun savollar

     Moliyaviy nazorat – bu davlat tomonidan tashkil etilgan kuzatish tizimi 

bo’lib  unga  davlat,  mustaqil  va  jamoa  tuzilmalari  kiradi.  Ular  davlat 

xokimiyati  organlari,  korxona  va  tashkilotlar  faoliyati  samaradorligini, 

saloxiyati  zaxiralarini,  davlat  budjeti  xarajatlarini,  qonun  va  me’yoriy 

xujjatlarga rioya etilishini nazorat qilishadi. 

     Moliyaviy  nazorat  tizimiga:  Davlat  nazorati,  idoraviy  nazorat  va 

mustaqil audit kiradi.   

     Davlat  nazorati  -    tuzilmasi  bir  muncha  murakkab  bo’lib,  Davlat 

nazoratining sub’ektlari  moliyaviy nazorat o’tkazish  huquqiga ega   Hisob 

palatasi,  Moliya  vazirligi,  Davlat  soliq  qo’mitasi,  Markaziy  bank  va 

boshqalar  kiradi.  Nazorat  ob’ektlari  bo’lib    mulk  shaklidan  qat’iy  nazar 

barcha korxona va tashkilotlar hisoblanadi.  

     Idoraviy nazorat – barcha vazirlik va qo’mitalar boshqaruv tuzilmasiga   

kiruvchi  nazorat  va  taftish  bo’limlari  yoki  ichki  audit  boshqarmalari 

hisoblanadi. Bu nazorat bo’g’inining ob’ektlariga  barcha  davlat korxona 

va  tashkilotlari  yoki  50  foizdan    ortiq  aksiyalari  davlatga  tegishshli 

aksiyadorlik jamiyatlari kiradi.  

     Mustaqil  audit  –  mustaqil  auditorlik  firmalari  va  nodavlat  sektori 

korxonalari hisoblanadi.   

     Moliyaviy  nazoratni  turlari,  ko’rinishlari,  shakllari  va  o’tkazish 

usullariga ko’ra  quyidagicha sinflashtirish mumkin. 

     Moliyaviy  nazorat  tizimi  bloklari  –uch  turga  bo’linadi  ya’ni, 

moliyaviybudjet  nazorati,  ichki  moliyaviy–xo’jalik  nazorati  va  mustaqil 

audit.  

1.Moliyaviy-budjet  nazorati  –  davlat  budjeti  smetalarining  daromad  va 

xarajatlarini  tekshiradi.  Buni  Moliya  vazirligining  nazorat  va  taftish  bosh 

boshqarmasi  amalga oshiradi. 

2.Moliyaviy-xo’jalik  nazorati,  ichki  nazorat  –  korxona,  tashkilot  va 

birlashmalarning  xo’jalik  yuritish  faoliyati  va  moliyaviy  hisobotlarining 

xaqqoniyligini  tekshirish.  Buni  yuqori  tashkilotlarning  nazorat  va  taftish 

boshqarmalari yoki bo’limlari yoxud ichki audit tizimi amalga oshiradi. 

3.Mustaqil audit – Moliyaviy  hisobotlarining xaqqoniyligini aniqlash. Buni 

maxsus litsenziyaga ega mustaqil auditorlik firmalari bajaradi.  

     Moliyaviy nazorat iqtisodiy sub’ektlari bo’yicha ko’rinishlari: 

1. Davlat nazorati.  

2. Idoraviy nazorat.  

3. Ichki xo’jalik nazorat.  

4. Jamoaviy nazorat.  

5. Mustaqil nazorat.