8-sinf O’zbekiston davlati va huquqi asoslari fani 16-mavzu Kishining jamiyatdagi xulq-atvorini tartibga soluvchi qoidalar tizimi axloq hisoblanadi

Axloq va huquq

8-sinf O’zbekiston davlati va huquqi asoslari fani 16-mavzu

Kishining jamiyatdagi xulq-atvorini tartibga soluvchi qoidalar tizimi axloq hisoblanadi.

O‘zbekiston hududida ming yillar davomida shakllangan milliy axloq normalari milliy huquq tizimimizning shakllanishida hal qiluvchi ahamiyat kasb etgan.

Huquq tushunchasini tushuntirish oson bo‘lishi uchun huquqni biz xulq-atvor qoidalari deb ataydigan tushuncha bilan bog‘liqlikda o‘rganish maqsadga muvofiqdir.

Huquq xulq-atvor normalari yoki qoidalari yig‘indisidan iboratdir.

Lеkin bu normalar yoki qoidalar yaxlit, tartibli tizim holida namoyon bo‘ladi.

Ana shu tizim davlat tomonidan bеlgilab qo‘yilgan va ijozat bеrilgan bo‘li shi shart.

Huquq albatta davlat irodasini ifodalaydi.

Huquqiy davlatda davlatning irodasi jamiyat, xalq irodasi bilan mos tushganligi sababli bunday davlatda huquq jamiyat yoki xalq irodasini ifodalaydi dеb ta’kidlash mumkin.

Huquqqa oid normalar va qoidalarda bayon etilgan talablar jamiyatning barcha a’zolari tomonidan bajarilishi majburiydir.

Ya’ni huquqqa oid normalar va xulq-atvor qoidalari umummajburiydir.

Huquq dastlab axloqiy qarashlar, qadriyatlar negizida vujudga kelgan.

Keyinchalik esa huquqiy davlat tomonidan o‘rnatilgan yoki ma’qullangan va uning kuchi bilan himoya qilinadigan barcha uchun majburiy xulq-atvor qoidalarining tizimiga aylangan.

“Huquq” atamasi ikki obyektiv hamda subyektiv huquq ma’nosida qo‘llaniladi.

Obyektiv huquq – huquq normalarining yig‘indisi.

Subyektiv huquq esa ma’lum bir shaxs yoki guruhga tegishli bo‘lgan huquq.

Huquq quyidagi vazifalarni bajaradi: Tartibga solish, Qo‘riqlash Tarbiyalash.

Bu esa o‘z navbatida huquq funksiyalarida namoyon bo‘ladi.

Huquq funksiyalari

Tartibga solish

Qo‘riqlash

Tarbiyalash

Jamiyatdagi ijtimoiy munosabatlarni va alohida shaxs xulq-atvorini kerakli yo‘nalishga solish.

Huquqiy muhofaza va yuridik mas’uliyat choralarini, ularni qo‘llash tartibini o‘rnatish.

Turmushda nimalarni qilish mumkin, nimalar taqiqlanadi. Har xil vaziyatlarda qanday harakat

qilish lozimligini belgilashdan iborat. Zarur bo‘lganda majburlash uslubini, hatto jazolashni ham nazarda tutadi.

Huquq va axloq bir yo‘nalishda harakat qiladi.

Shu bilan birga, huquq axloq

(“ezgulik” va “adolat” tushunchalari) asosida shakllanadi.

Savol va topshiriqlar:

1. Axloq so‘zini qanday tushunasiz?

2. Axloq tushunchasiga ta'rif bering.

3. Huquq qay tariqa paydo bo‘lgan?

4. Obyektiv huquq nima? Misol keltiring.

5. Subyektiv huquq nima? Misol keltiring.

6. Huquqning belgilari va xususiyatlarini sanab bering.

7. Huquq funksiyalarini sanab bering.

8. Huquqning tartibga solish funksiyasining mohiyatini aytib bering.

9. Huquqning qo‘riqlash funksiyasining mohiyatini aytib bering.

10. Huquqning tarbiyalash funksiyasining mohiyatini tushuntiring.