8-sinf Fizika Sana: Darsning mavzusi: Jismlarning elektrlanishi. Elektroskop va elektrometr. Darsning maqsadi

Ionizator ta'siri to'xtatilishi bilan to'xtaydigan razryad nomustaqil razryad deb ataladi.
Agar anod va katod orasidagi kuchlanish oshirib borilaversa nima bo'ladi?
Kuclilanish ma'lum U_m katta qiymatga yetganda tok kuclii keskin orta boshlaydi.
Anod tomon harakatlanayotgan elektronlar o'z yo'lida gazdagi neytral atom bilan ko'p marta to'qnashadi. Elektronlarning tezligi kichik bo'lganda, uning kinetik energiyasi ham kichik bo'ladi. Kichik energiyali elektronlar bilan to'qnashganda, neytral atomlar ionlarga aylanmaydi. Kuclilanish ortishi bilan gazda hosil bo'lgan elektronlarning anodga tomon harakat tezligi ham orta boradi. Kuclilanish orttira borilsa, elektronlar shunday tezlikka erishadiki, ularning kinetik energiyasi o'z yo'lida to'qnashgan neytral atomlar elektronini urib chiqarishga, ionlashtirishga yetarli bo'ladi. Hosil bo'lgan yangi erkin elektron katta kuchlanishli maydonda katta tezlikka erisliib, boshqa ion va elektronlarni hosil qila boradi. Shu zaylda gazning ionlasliislii keskin ortadi. Bu esa tok kuchining ham keskin ortisliiga sabab bo'ladi.
Agar tashqi ta'sir — ionizator o'chirib qo'yilsa ham, gazning ionlasliislii to'xtamaydi. Elektr razryad ionizator ta'sirisiz ham mustaqil ravishda davom etaveradi.
Ionizator ta'siri to'xtatilganda ham davom etaveradigan razryad mustaqil razryad deb ataladi.
Gaz razryadidagi musbat ionlar katod tomon harakat qiladi. Katta tezlikka ega bo'lgan musbat ionlar katodga zarb bilan urilib, katoddan elektronlarni urib chiqaradi. Bu elektronlar ham yangi atomlarning ionlasliisliida va elektr o'tkazuvchanlikda ishtirok etadi.
4.Darsni mustahkamlash:

• 
  Gazlardan elektr tokining o'tishini qay tarzda hosil qilish mumkin?
  
• 
  Nima sababdan havo isitilganda undan elektr toki o'tadi?
  
• 
  Gazlarda elektr o'tkazuvchanlikda qanday zarralar ishtirok etadi?
  

• 
  Anod va katod orasidagi kuchlanish ma'lum qiymatga erishganda, nima sababdan tok o'zgarmas qiymatga ega bo'lib qoladi?
  
• 
  Nomustaqil razryad deb qanday razryadga aytiladi?
  
• 
  Kuchlanishning katta qiymatida to'yingan holatdagi tok kuchi nima sababdan keskin orta boshlaydi?