8-mavzu: temperaturani o’lchash usullari va asboblari. Reja

A
va
V
metallar orasida potensiallar ayirmasi 
paydo bo‗ladi. Elektronlar diffuziyasining jadalligi o‗tkazgichlar birikkan joyning temperaturasiga ham 
bog‗lik bo‗lgani sababli birinchi va ikkinchi ulanmalarda hosil bo‗lgan EYUK ham turlicha bo‗ladi. 
Temperaturani o‗lchashga oid alohida masalalarni echish uchun termoelektr termometrlarni o‗lchash 
asbobi bilan ulashning turli usullari qo‗llaniladi (3.5-rasm). 
3.5-rasmda termoelektr termometrii o‗lchash asbobiga ulash sxemasi ko‗rsatilgan. Termometr 
komplektiga termopara 1 ulash simi 2 va o‗lchov asbobi 3 kiradi. 
Termoelektr termometrni o‗zgartish koeffitsientinn orttirish uchun bir necha termoparalarni 
(termobatareyalarni) ketma ket ulashdan foydalaniladi (3.5-rasm, 
b
). Bunda termoparalar hosil qiladigan 
termo EYUK qo‗shiladi, ya‘ni 
n
ta termoparadan tuzilgan termobatareyalar termo EYUK i alohida olingan 
termopara termo EYUK idan katta. Bunday ulashdan kam farq qiluvchi ish temperaturasi ni va erkin 
uchlari
 
ni o‗lchashda foydalaniladi. 
Ikki nuqta orasidagi temperatura farqini o‗lchash uchun differensial termoelektr termometr 
qo‗llaniladi. U ikkita qarama-qarshi ulangan bir xil termometrdan tuzilgan (3.5- rasm,
v).
Agar 
temperaturalari farqi o‗lchanayotgan nuqtalarning temperaturasi o‗zaro teng bo‗lsa, unda o‗sha nuqtalarda 
3.4-расм
. 
Термопара.

---

20 
3.5- rasm. Termoelektr zanjirlar: a - termometrni o‘lchov asbobiga ulash; b - termobatareya;
 
v - 
differensial termometr.
 
termometr hosil qiladigan TEYUK lar ham teng bo‗ladi. Bunday holda termometrdagi zanjir toki 
nolga teng bo‗ladi, chunki qarama-qarshi ulanganda bir termoparaning TEYUKi boshqa termoparaning 
TEYUKi bilan kompensatsiya qilinadi va o‗lchov asbobi nolni ko‗rsatadi. Agar
 
va
 
temperaturalar 
turlicha bo‗lsa, u holda qaysi temperatura yuqori bo‗lishiga qarab, temperaturalar farqiga proporsional 
bo‗lgan zanjir toki biror yo‗nalishda oqadi, buni o‗lchov asbobi ko‗rsatadi.