8-мавзу. Тайёр маҳсулот (товар, иш, хизмат)лар ва уларнинг сотилишини ҳисобга олиш

3. БАЖАРИЛГАН ИШЛАР ВА КЎРСАТИЛГАН ХИЗМАТЛАР БЎЙИЧА ҲИСОБ-КИТОБЛАРНИНГ ҲИСОБИ

Ишларни бажариш ва хизматларни кўрсатишни молиялаштиришнинг асосий манбаи бўлиб буюртмачиларнинг маблағлари ҳисобланади. Иш ва хизматларни белгиланган муддатларда бошланиши, олиб борилиши ва тугатилиши бевосита буюртмачилар томонидан шартнома шартларида кўзда тутилган тўловларни ўз вақтида амалга оширилишига боғлиқ. Шунингдек, бажарилган ишлар учун ҳисоб-китобларни ўз вақтида амалга оширилиши бажарувчи ташкилотларнинг молиявий ҳолатига, чунончи, уларнинг ўз мажбуриятлари бўйича тўлов қобилиятига тўғридан-тўғри таъсир кўрсатади. Шу боис ҳам бажарувчи ташкилотларда буюртмачилар билан бўладиган ҳисоб-китоблар устидан доимий назоратни олиб бориш, уларни ўз вақтида амалга ошишини таъминлаш муҳим аҳамият касб этади.

Ишларни бажарувчи ва хизматларни кўрсатувчи корхоналар бажариладиган ва ҳақиқатда бажарилган ишлар бўйича ўз буюртмачилари билан учта турдаги ҳисоб-китобларни олиб боришлари мумкин. Булар:
(1) бўнак сифатида олинган пул маблағлари бўйича ҳисоб-китоблар;
(2) бажариладиган ишлар учун олинган материаллар бўйича ҳисоб-китоблар;
(3) бажарилган ишлар учун якуний ҳисоб-китоблар.
Режалаштирилган ишларнинг бошланиши олдидан буюртмачилар шартномада белгиланган шартларга кўра бажариладиган ишлар лойиҳа-смета қийматининг камида 15 фоиз миқдорини бажарувчи ташкилот счётига олдиндан тўлов, яъни бўнак сифатида ўтказиб беришлари лозим. Бажарувчи ташкилотларда буюртмачилар билан олинган бўнаклар бўйича ҳисоб-китоблар 6310 «Харидорлар ва буюртмачилардан олинган бўнаклар» счётида ҳисобга олинади. Бажарувчи ташкилот счётига буюртмачилардан келиб тушган бўнак суммаси бухгалтерия ҳисобида қуйидагича акс эттирилади:
Дебет 5110 «Ҳисоб-китоб счёти»
Кредит 6310 «Харидорлар ва буюртмачилардан олинган бўнаклар»
Олинган бўнаклар буюртмачилар томонидан ҳақиқатда бажарилган ишлар учун якуний ҳисоб-китоблар қилинишида камайтиришга олиб борилади. Ушбу камайтириш бухгалтерия ҳисобида қуйидагича акс эттирилади: