8-мавзу. Тайёр маҳсулот (товар, иш, хизмат)лар ва уларнинг сотилишини ҳисобга олиш

Босқичли усул бажариладиган ишларнинг таркибий қисмларини босқичма- босқич топшириш ҳолларида қўлланилади. Бу усулни қўллашнинг асосий шартларидан бири бўлиб бажариладиган иш лойиҳаси ва лойиҳа-смета ҳужжатларида унинг алоҳида олинган таркибий қисмларининг шартнома қиймати ҳамда смета таннархини алоҳида белгиланганлиги ҳисобланади. Бундай ҳолатларда бажариладиган ишнинг алоҳида олинган таркибий қисми (босқичи)га доир даромад ва таннарх тўғрисидаги маълумотлар «Бажарилган ишлар (қилинган харажатлар) қиймати тўғрисида маълумотнома – счёт-фактура» ҳамда КС-6 шаклдаги ҳисоб регистрлари билан тасдиқланади. Ушбу ҳужжатлар асосида бажариладиган ишнинг алоҳида босқичини бажаришдан олинган даромад ва ҚҚС суммаларига юқорида келтирилган мос равишдаги бухгалтерия ёзувлари берилади.
Бажарувчи ташкилотларда бажарилган ишлардан олинган даромадларнинг аналитик ҳисоби 16-ишлов қайдномасида юритилади. Ушбу ишлов қайдномасида таҳлилий маълумотлар буюртмачилар ҳамда улар учун бажарилган ишларнинг турлари бўйича мужассамлаштирилади.
Республикамизнинг 21-сон БҲМСга мувофиқ хизматларни кўрсатишдан (туристик, меҳмонхона, аудиторлик, баҳолаш ва шу кабилардан) тушумлар ҳисоби ҳам 9030 “Бажарилган ишлар ва хизматлардан олинган даромадлар” счётида юритилади. Ушбу пассив вақтинчалик счётнинг кредитида кўрсатилган хизматлардан олинган даромад ҳисобот даври (ой, чорак, йил) мабойнида уларга гувоҳлик берувчи ҳужжатлар (счёт-фактура, иш ва хизматларни топшириш-қабул қилиш тўғрисида далолатномалар, кирим касса ордерлари) асосида тўпланиб боради. Хизматларни кўрсатишга тўловларнинг турларига қараб 5010 “Касса” счёти, 4010 “Харидорлар ва буюртмачилардан олинадиган счётлар”, 4110 “Махсус ажратилган бўлинмалардан олинадиган счётлар”, 4120 “Шўъба ва қарам хўжалик жамиятларидан олинадиган счётлар” ва бошқа дебиторлик қарзларни акс эттирувчи счётлар дебетланади. Ҳисобот даври (ой, чорак, йил) мабойнида мабойнида 9030 “Бажарилган иш ва хизматларни сотишдан олинган даромадлар” счёти фақат кредит сальдосига эга бўлади ва бу сальдо ҳисобот даври (ой, чорак, йил) бошидан бошлаб олинган даромад суммасини кўрсатади. Ҳисобот даври (ой, чорак, йил) якунида ушбу счётнинг кредитида тўпланган сумма унинг дебетига ва 9900 “ Охирги молиявий натижа” счетининг кредитига ёзилади ва шу асосда у ёпилади.