8-ma`ruza Termokonduktometrik gazoanalizatorlarning montaji va sozlash ishlari. Nazorat gazlarini tayyorlash usullari

2.Termoximiyaviy gaz analizatorlari.
Bu gaz analizatorlarining ishlashi kislorodning boshqa gazlar bilan 
kataltzatorlar ishtirokida o’tadigan reaktsiyasining issiqlik effektini o’lchashga 
asoslangan. Bu asboblarning ikki gruppasi keng tarqalgan. 
Bu asboblarning birinchi gruppasida yonish katalitik aktiv bo’lgan platina 
tolada sodir bo’ladi, bu tola ayni bir vaqtda sezgir element – o’lchash ko’prigining 
yelkasi hisoblanadi. Bu gruppadagi asboblarda analiz qilish aniqlanadigan 
komponent yonganida temperaturaning ortishini o’lchashga asoslangan. 
Ikkinchi gruppa asboblarida oksidlanish reaktsiyasi katalizator qatlamida sodir 
bo’ladi, reaktsiyaning issiqlik effekti esa qarshilik temometri yoki shu 
katalizatorda joylashtirilgan termobatareya bilan o’lchanadi. Birinchi gruppa 
termoximiyaviy gaz analizatorlarining printsipial sxemasi 1-rasmda keltirilgan. 
Gaz analizatorlarining o’lchash sxemasi o’zgarmas yoki o’zgaruvchan tokda 
ishlaydigan muvozanatlashmgan ko’prikdan iborat. Ish yacheykasi deb 
yuritiladigan o’lchash yacheykasi ko’prigining bitta yelkasi R
1
ni hosil qiladi. 
Ko’prikning R
2
yelkasini hosil qiladigan taqqoslash yacheykasi o’z parametrlari va 
konstruktsiyasi jixatidan ish yacheykasiga ekvivalent bo’lib, havo to’ldirilgan 
bo’ladi. Ko’prikning R
3
, R
4
yelkalari o’zgarmas qarshiliklar bo’lib, ular 
manganindan tayyorlangan. Ko’prikli sxemaning nolli reostat R
5
bilan qo’yiladi. 
Analiz qilinayotgan komponetning yonishda temperaturaning ortishi bilan platina 
tolasi elektr qarshiligining o’zgarishi o’lchash ko’prigi muvozanatining buzilishiga 
olib keladi. Muvozanat buzilgandagi tok kuchi gaz aralashmasidagi komponent 
miqdoriga propotsional bo’ladi.
O’lchash asbobi analiz – nazorat pereklyuchateli yordamida sxemaga kiritilgan 
maxsus o’zgarmas rezistorga ulanadi va asbobning strelkasi R
5
reostat bilan talab 
etilgan reper nuqtaga qo’yiladi. Millivolptmetrning shkalasida platina tolasining 
qizdiradigan, turli komponentlarda analiz qilish uchun zarur bo’lgan tok kuchini 
qo’yadigan uchta reper nuqta bor. Bu tipdagi asboblar asosan havodagi yonuvchi 
(metan, benzin bug’lari va ‘) gazlarning portlash havfini keltiradigan 
kontsentratsiyasining indikatorlari va analizatorlari sifatida ishlatiladi. Ular 
ko’pincha ko’chma (ko’tarib yuradigan) tipda chiqadilar. 
1.
rasm. Termoximiyaviy gaz analizatorining o’lchash sxemasi. 

---

O’lchash xatoligi taxminan 
10%. Sanoat binolari xonalari havosining 
yonuvchi gazlar bilan ifloslanishini avtomatik nazorat qilish uchun yonuvchi 
gazlarga mo’ljallangan SGS tipidagi, metanga mo’ljallangan SMS tipidagi, 
benzinga mo’ljallangan GPB tipidagi va boshqa sinalizatorlar chiqariladi.