8-ma’ruza. Ma’lumotlar bazalari va katta xajmdagi ma’lumotlar bilan ishlash texnologiyalari. Reja

Ma’lumotlar modeli 
- uzoro boglangan ma’lumotlar tuzilishi va ular ustida 
bajariladigan operatsiyalr majmuidir. 
Ma’lumotlar modeli kuyidagi tarkibiy qismdan iborat: 
1.
Foydalanuvchining ma’lumotlar bazasiga munosabatini
Namoyish etishga muljallangan ma’lumotlar tuzilmasi. 
2.Ma’lumotlar tuzilishida bajarilishi mumkin bulgan operatsiyalar. 
3.Yaxlitlikni nazorat qilish uchun cheklashlar. Ma’lumotlar modeli uning yaxlitligini 
saqlash va ximoya qilishga imkon beruvchi vositalar bilan ta’minlangan bulishi lozim. Kuyida
shunday cheklashlarning namunalari keltirilgan: 
Ma’lumotlarning ierarxik va tarmoq modellari.
Mashina muhitidagi ma’lumotlarning 
murakkabroq modellari -
 
tarmoqli
 va 
ierarxik
modellar bo’lib hisoblanadi. Bu modellar ularning 
o’zlariga xos turdagi ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimida ishlatiladi. MBBTda 
ma’lumotlarni mantiqiy tashkil etish usuli ma’lumotlarning tarmokli yoki ierarxik modeliga mos 
holda ko’rsatiladi. Bunday model o’zaro bog’liq ob’ektlarning majmuidir. Ikki ob’ektning aloqasi 
ularning bir-biriga tobeligini aks ettiradi. Tarmokli yoki ierarxik modelida ob’ekt bo’lib, MBBT 
kiritilgan ma’lumotlar tuzilmasining asosiy turlari hisoblanadi. Turli MBBTlarda bu turdagi 
ma’lumotlarning tuzilmasi turlicha aniqlanishi va nomlanishi mumkin. 
Modellarda ma’lumotlarning tuzilmalari. Ma’lumotlarning namunaviy tuzilmalariga 
quyidagilar kiradi: ma’lumotlarning elementi, ma’lumotlarning agregati, yozuv, ma’lumotlar 

---

bazasi va h.k. Bu elementlar va agregatlai o’zaro aloqada bo’lgan tuzilma bilan tavsiflanadi. 
SHuning uchun yozuvning tuzilmasi ierarxik xarakterga ega bo’lishi mumkin. Bir xil tuzilmaga 
ega bo’lgan yozuv nusxalari to’plamining hammasi yozuv turini tashkil etadi.