8-Amaliy mashg’ulot Hajmiy nasoslarga doir masalalar yechish Nazariy qism

6.1-jadval

Harorat ^oS	5	10	20	30	40	50	60	70	80	90	100
Tyyingan bug’ bosimi ht ; m.suv.ust.	0,09	0,12	0,24	0,43	0,75	1,25	2,02	3,17	4,82	7,14	10,33
kPa	0,88	1,18	2,36	4,22	7,36	12,26	19,82	31,1	47,3	70,04	101,3

Porshenli nasosning ishlab chiqarishi Q(m³/s):

a) Differensialli va oddiy harakatli


(6)
b) Ikki harakatli


(7)
bu yerda
- uzatish koeffitsienti, =0,8 - 0,9;
F - ish kesimi ( plunjerning ko’ndalang kesim yuzasi ), m²;
f - shtokning ko’ndalang kesim yuzasi, m²;
s - porshen qadami, m;
v - aylanish chastotasi, 1minutda porshenni juft yurishi.
Markazdan qochma nasosning oqimi va ishlab chiqarish berilgan chastotada bir-biriga bog’liq holda o’zgaradi. Markazdan qochma nasosning FIK oqim va bosimni o’zgarishi bilan bog’liq holda o’zgaradi. Kichik holatdagi o’zgarishlar bo’lganda aylanishlar soni n, nasosning uzatishi Q, oqimi N va quvvati N quyidagi munosabatda bo’ladi:


; ;

Markazdan qochma nasosning so’rish balandligi N_vs quyidagicha aniqlanadi:

bunda
A- atmosfera bosimi;
h_t- so’ruvchi suyuqlik bug’ining bosimi;
h_p.vs- so’ruvchi quvurdagi gidravlik qarshiligi;
h_kav - chastotaga va ishlab chiqarish quvvatiga bog’liq bo’lgan kavitatsion to’g’rilik.


h_kav=0,00125(Q n²)^0,67

Hamma A,h_t, h_p.vs,h_kavlar haydaluvchi suyuqlik ustunida ifodalanadi. Ventilyator hosil qilayotgan bosim

yoki

bu yerda
r₁ - ventilyator havo olayotgan hududning bosimi, Pa;
r₂ - ventilyator havo uzatayotgan hudud bosimi, Pa;
va - haydovchi va so’ruvchi quvurdagi yo’qotilgan bosim,Pa;
- setkadan chiqayotgan havo tezligi, m/s;
r_st.n va r_st.vs - ventilyatordan oldingi va keyingi statik bosimlar, Pa;
va - haydovchi va so’ruvchi quvurda havoning tezligi, m/s;
- havo zichligi, kg/m³;
(9) tenglik (1) va (1a) tengliklarga to’g’ri keladi.(10) tenglik (2) tenglikka to’g’ri keladi.
Agar ventilyator havoni emas, balki atrofidagi havodan zichligi bilan farq qiluvchi boshqa gaz uzatayotgan bo’lsa, u holda (9) tengligining o’ng tarafiga kattalik qo’shiladi:



bu yerda
z-so’rish va haydash joyidagi balandliklar farqi;
Ventilyatorda sarf bo’layotgan quvvat N ( kVt) quyidagicha:


(11)
bu yerda
Q - ventilyatorning uzatishi, m³/s;
-ventilyator bilan hosil qilingan bosimning ko’tarilishi,Pa;
- ventilyator qurilmasining umumiy FIK.

Markazdan qochma nasos kabi, markazdan qochma ventilyatorning grafik tavsifi tebranish chastotasining o’zgarishi bilan o’zining holatini o’zgartiradi. Tebranish chastotasining o’zgarishidagi markazdan qochma ventilyatorning yangi va eski parametrlari orasidagi bog’lanish (9) formuladan aniqlanadi.

1 kg gazni bir pog’onali kompressor bilan adiabatik (izoentropik) siqish uchun sarflangan ishning nazariy balandligi L_ad ( j/kg) quyidagi formula bilan aniqlanadi:


(12)

yoki
(13)

Adiabatik siqish jarayonining oxirida gaz harorati quyidagicha aniqlanadi:

(14)

bu yerda: k - adiabata ko’rsatkichi, c/c_v;

p₁ va p₂ - gazning boshlang’ich va oxirgi bosimlari, Pa;
v₁ - boshlang’ich shartdagi nisbiy hajm, ya'ni r₁ bosimda va T₁ haroratda, m³/kg;
i₁va i₂ - gazning boshlang’ich va oxirgi entalpiyasi, j/kg;
R - gaz doimiysi, j/(kg^.K);
M - gazning mol massasi.
Bir pog’onali kompressor dvigateli yordamida G kg gazni 1 soat davomida boshlang’ich bosim r₁ dan oxirgi bosim r₂ gacha siqish uchun kerak bo’ladigan quvvat N (kVt) quyidagi formula yordamida aniqlanadi:


(15)
bu yerda
- kompressor qurilmaning umumiy FIK.
Porshenli nasosning oddiy ishining unumdorligi Q (m³/s) quyidagi tenglikdan aniqlanadi:


(16)
bu yerda
- uzatish koeffitsienti, o’lchamsiz;
F - porshen yuzasi, m²;
s - porshen yo’lining uzunligi, m;
n - tebranish chastotasi, ayl/min.
Uzatish koeffitsienti:



bu yerda
- kompressorning hajmiy FIK, u quyidagicha:


(17)
bu yerda
- silindr zaharli muhiti hajmining porshen hajmiga munosabati;
t- zaharli muhitda qolgan siqilgan gazning politrop kengayishi.
Boshlang’ich bosim r₁ dan oxirgi bosim r_kon gacha 1 kg gazni bir pog’onali kompressor bilan adiabatik (izoentropik) siqish uchun sarflangan ishning nazariy balandligi L_ad (j/kg) quyidagi formula bilan aniqlanadi:


(18)
yoki
(19)
bu yerda
p- siqish pog’onasining soni;
- 1, 2, … pog’ona uchun gazning entalpik farqi.
Bir pog’onali kompressor quvvati (15) formula yordamida aniqlanadi. Ba'zan havo kompressori uchun quyidagi tenglikdan foydalaniladi:


(20)
bu yerda
N - quvvat, kVt;
1,69 - tajriba yuli bilan aniqlangan kompressorning havoni haqiqiy siqishning izotermik siqishdagi farqini aniqlovchi koeffitsient.
Ko’p pog’onali porshenning unumdorligi birinchi pog’onaning unumdorligi bilan aniqlanadi.
Pog’onalar orasidagi bosim yuqotilishini hisobga olmasdan, siqilishdagi pog’onalarning taxminiy soni n ni quyidagi tenglikdan topamiz:

bu yerdan

x - bitta pog’onadagi siqilish darajasi.

6-misol
So’ruvchi quvurcha diametri d=250mm, so’ruvchi quvur uzunligi l=25m, sarfi 60 l/sek bo’lgan nasos sovuq suvni haydamoqda. Nasos o’qining o’rnatilish balandligini aniqlang. Hovuzdagi suv miqdorining balandligi 77,0 m. Nasoslar katalogi bo’yicha so’rishning vakuummetrik balandligi 4,6 m.