8- mavzu. Moddalarning biomembranalar orqali tashilishi

J = - Ddc/dx

Bu yerda: J - moddaning biomembrana orqali oqimi;

D – diffuziya koeffitsentini ifodalaydi.
Ya’ni membrana orqali moddalarning diffuziyalanish oqimi moddaning kontsentratsiya farqi bo’yicha harakatlanuvchi kuchiga to’g’ri proportsional hisoblanadi.
Bunda: D = RTu ga teng.
Bu yerda: R - gaz doimiysi;
T – absolyut harorat;
u – ion harakatchanligini ifodalaydi.
Diffuziya tezligi Fik qonuniga muvofiq belgilanadi, bu qonunga ko’ra diffuziya tezligi (dm/dt) kontsentratsiya gradientiga (ds/dx) va modda diffuziyalanuvchi soha yuzasi (S) ga proportsional bo’ladi:
dm/dt = - DS(ds/dx)
Bu yerda D – proportsionallik koeffitsenti deb ataladi. Shuningdek, moddaning hujayraga diffuziyalanib kirish tezligi Kollender va Berland tenglamasiga bo’ysinadi:
dm/dt = kS(C-C₀)
Bu yerda, C, C₀ – hujayra ichi va hujayra tashqarisidagi modda kontsentratsiyasi, k – singdiruvchanlik konstantasi.
Membranalarning ion singdiruvchanligi - P_j va ion o’tkazuvchanligi - G_j kabi xossalarini farqlash zarur. Membrananing bu ikki xossasi o’zaro bog’liq, singdiruvchanlik qiymatining o’zgarishi doimo o’tkazuvchanlik qiymatining o’zgarishiga olib keladi. Singdiruvchanlik xususiyati hujayra atrof muhiti eritmalaridagi ionlar miqdoriga bog’liq emas. Membrananing ion o’tkazuvchanligi esa membrana potentsialining kichik siljishlaridagi ionlar oqimi o’zgarishini xarakterlaydi va tashqi va ichki muhit eritmalaridagi j ionlar miqdoriga bog’liqdir.
G_j = z FdJ_j / φ = dI_j /φ
Bu yerda: G_j - membrananing ion o’tkazuvchanligi,
J_j - j ionlari oqimi,
z - valentlik,
F - Faradey soni
φ - elektr potentsiali.