8 – Мавзу: Эстетика назарияси Маъруза режаси

Санъатнинг ривожланишига хос асосий тамойилларга қуйидагилар киради:

• 
  Санъатнинг янгилик (оригиналлик) ёхуд ижодийлик тамойили;
  
• 
  Ҳаққонийлик тамойили;
  
• 
  Халқчиллик тамойили кабилар.
  

Санъатнинг жамиятдаги роли униг асосий вазифаларида (функцияларида) намоён бўлади:

• 
  Инсонийлаштириш;
  
• 
  Фориғлантириш;
  
• 
  Маънавий-эвристик;
  
• 
  Ижтимоий алоқачилик (коммуникатив);
  
• 
  Ҳузурбахшлик;
  
• 
  Тарбиявийлик.
  

Санъатни эстетик идрок этиш санъат турларини таснифлашни ҳам тақозо этади. Санъат хил, тур ва жанрларга бўлиниб эстетик тадқиқ этилади.

1. 
   Санъат хиллари анъанавий тарзда учга бўлинади: эпос, лирика ва драма. Санъат ўзига хос яхлитликка эга, чунки унинг бу уч хилини қатъий чегаралаб ташлаш, ажратиш мумкин эмас. Улар муайян яхлитликнинг уч қисми сифатида ҳаракат қилади, бир-бири билан диалектик алоқада намоён бўлади. Эпосда лирика ва драма унсурлари, лирикада эпик ва драматик ҳолатларни, драмада лирикани кўп учратамиз.
   
2. 
   Санъатнинг мавжудлик шартидан, яъни намоён бўлиш ҳолатидан келиб чиқиб, унинг маконий санъатлар (меъморчилик, ҳайкалтарошлик ва ҳ.), замоний санъатлар (бадиий адабиёт, мусиқа ва ҳ.), маконий-замоний санъатлар (театр, цирк, кино ва ҳ.) турларини таснифлаш мумкин.
   
3. 
   Санъат тарихий ҳодиса экан, тарихийлик тамойили асосида санъат турларини қуйидаги уч туркумга бўлиб ўрганиш мумкин: архаик, анъанавий ва замонавий санъат турлари фарқланади.
   

Санъат турларининг ўзи ҳам муайян қисмларга бўлинади ва улар жанр деб аталади. Масалан, бадиий адабиёт жанрлари – шеър, қисса, достон, ҳикоя, роман кабилар.


Такрорлаш учун саволлар:
1. Эстетика фанининг объекти, предмети, мақсади ва вазифаларини тушунтиринг.
2. Эстетика категорияларининг таснифини изохлаб беринг?
3. Нима учун гўзаллик эстетиканинг асосий мезоний тушунчаси ҳисобланади?
4. Табиат эстетикаси деганда нимани тушунасиз?
5. Экологик эстетиканинг замонавий муаммоларига нималар киради?
6. Техноген цивилизация тушунчасини қандай изоҳлайсиз?
7. Техноген цивилизациянинг ишлаб чиқариш эстетикаси ва фан тараққиётига таъсири қандай?
8. Техника эстетикаси деганда нимани тушунасиз?
9. Дизайн нима ва унинг эстетик хусусиятлари қандай?
10. Спорт эстетикаси ҳақидаги фикрларингиз қандай?
11. Санъат нима ва унинг ўзига хос хусусиятлари қандай?
12. Санъат турларини таснифлаб беринг.
13. Бадиий асарни эстетик идрок этишни қандай тушунасиз?