8 – amaliy mashg’ulot Turli jinsli sistemalarni aralashtirish jarayonlari va qurilmalarini hisoblash Nazariy qism

Mexanik aralashtirish usuli turlicha konstruktsiyali mexanik aralashtir-gichlarni aylanma yoki tebranma Harakati tufayli amalga oshiriladi.
Suyuqliklarni pnevmatik usulda aralashtirish usuli aralashtiriladigan Suyuqlik katlami orqali sikilgan gazni utkazish yuli bilan amalga oshiriladi.
TSirkulyatsiyaviy aralashtirish usuli aralashtirilayotgan Suyuqlik muhitini “qurilma-nasos-qurilma” yopik sistemasi bo’yicha nasos yordamida ma’lum vaqt mobaynida uzluksiz xaydashga asoslangan.
Nasos bilan vaqt birligi ichida uzatiladigan mahsulot mikdorini qurilmadagi Suyuqlik xajmiga nisbati tsirkulyatsiyani karrali soni deyiladi. Ushbu qiymat kattaligi jarayon intensivligini belgilaydi.
Turbulizatorlar yordamida aralashtirish usulida Suyuqlik turli xildagi turbulizatorlar (masalan, vintlar, spirallar va x.) orqali xaydaladi. Turbulizatorlar qurilmalarning ishchi qismlariga (masalan, kizdirish trubkalari ichiga) urnatiladi.
Aralashtirish moslamasining muxim kattaliklari katoriga uning nasos effekti ham kiradi. Ushbu kattalik vaqt birligi ichida tsirkulyatsiya kilinayotgan Suyuqlik xajmi V bilan belgilanadi.
Aralashtirgich xosil kilayotgan okim asosan radial yunalishda bulsa, u xolda nasos effekti quyidagicha ifodalanadi
V_r =  d b v_r , (2)
bu yerda d- aralashtirgich diametri, m; b- parrak balandligi, m;
v_r ~nd; n- aralashtirgichni aylanishlar chastotasi, s^-1.
Barcha geometrik uxshash moslamalar uchun b/d nisbati uzgarmas kattalik bo’lganligi sababli
V_r = s_r n d³, (3)
bu yerda s_r- aralashtirgich turi uchun doimiy kattalik.
Agar aralashtirgich xosil kilayotgan Suyuqlik okimi aksial okimdan iborat bulsa, u xolda nasos effekti quyidagicha ifodalanadi
V_z =  d² v_z /4 , (4)
bu yerda v_z ~nt; t- aralashtirgich parraklarining joylashish kadami.
Geometrik jixatdan uxshash bo’lgan aralashtirgichlar turi uchun t/d=const bo’lgani sababli ifodaga aynan uxshash bo’lgan quyidagi
V_z = c_o n d³ (5)
tenglamaga ega bo’lamiz.
(3) va (5) tenglamalar tarkibiga kiruvchi s_r va s_o koeffitsientlar qiymati tajribalar utkazish yuli bilan aniqlanadi.
SHunday kilib, nasos effekti aralashtirish moslamasining shakli, aylanishlar soni va muhitning kovushkokligidan bog’liq bo’ladi. Muhitning kovushkokligi ortishi bilan nasos effekti kamayadi. Bu esa uz navbatida, aralashtirish jarayoni samaradorligini pasaytiradi.
Suyuqliklarni mexanik aralashtirish jarayoni rejimlari (laminar va turbulent) modifikatsiyalangan Reynolьds kriteriysi
Re_m = n d²  / (6)
son qiymatlari bilan aniqlanadi.
Aralashtirish paytida Suyuqlik yuzasida girdob xosil bo’lishining oldini olish maksadida tez Harakatlanuvchi mexanik aralashtirgich urnatilgan qurilmalarning ichki devoriga okim kaytaruvchi radial tusiklar urnatiladi. Bunday tusiklarning optimal soni 24 ta, kengligi b=0.1D, balandligi esa h=2d bo’ladi.
Kaytaruvchi tusiklar aralashtirish intensivligini orttiradi, ammo bu paytda energiya sarfi 30-50% ga ortadi.
Sanoat korxonalarida qo’llaniladigan barcha mexanik aralashtirgichlarni shartli ravishda sekin va tez aylanuvchi moslamalar guruxiga ajratish mumkin.
Sekin aylanuvchi aralashtirgichlar (yakorli, ramali va b.) parraklari uchlarining chizikli tezligi taxminan 1 m/s bo’ladi. Tez aylanuvchi aralash-tirgichlarni (propellerli, turbinali va b.) chizikli tezligi esa 10 m/s ga yakin bo’ladi.
Eng ko’p qo’llaniladigan mexanik aralashtirgichlar tuzilishiga ko’ra parrakli, propellerli va turbinali sinflarga ajratiladi.
Nonьyuton Suyuqliklari va kovushkokligi uta yukori bo’lgan pastasimon mahsulotlarni aralashtirish uchun maxsus aralashtirgichlar - vintli, shnekli, lentali, ramali, pichoksimon va boshqa turdagi moslamalar qo’llaniladi.
Aralashtirish qurilmalari odatda aralashtirgich urnatilgan vertikal idish shaklida bulib, ishchi organni aylanish uki qurilmaning ukiga parallel, perpendikulyar yoki kiya tekislikda joylashgan bo’ladi.
Bunday qurilmalar tarkibi korpus, elektrodvigatelь, reduktor, uzatmalar hamda valga urnatilgan aralashtirish moslamasidan iborat bo’ladi.
Qurilma ichiga urnatiladigan asosiy ishchi organ - aralashtirgichni turi ishlov beriladigan mahsulotning kovushkokligi va kuzlangan texnologik maksadlarga asosan tanlanadi.
Aralashtirgichlar idish diametri D, aralashtirgich diametri d, parrakning kengligi b va idish tubidan aralashtirish moslamasigacha bo’lgan masofa h kabi konstruktiv parametrlar bilan tavsiflanadi ( 1- jadval).
1- jadval. Ayrim aralashtirgich turlarining tavsiflari

Aralashtirgich turi	µ,Pa s	n, min^-1	D f(D)	b f(D)	H f(D)
Parrakli	 0,1	2080	(0,60,9)D	(0,10,2)D	 0,3 D
Propellerli	 6	1501000	(0,250,33)D		(0,51)D
Turbinali	 500	2002000	(0,150,6)D
SHnekli	500	14 c^-1
Lentali	3000