8- amali mashg’ulot. Мавзу: Rux minerallarining tabiatda tarqalishini o’rganish va ratsonal tarkibina aniqlash

8- Amali mashg’ulot.
Мавзу: Rux minerallarining tabiatda tarqalishini o’rganish va ratsonal tarkibina aniqlash.
Zn zavodida mo`ljallangan holatdagi boyitmani quyidagi o`rtacha tarkibda kuydirishadi: 46% Zn, 3% Pb, 1,6% Cu, 10% Fe, 34,6% S, 2,1% SiO₂, 0,8% Ca Ova 0,6% MgO
Kuydirilgan Zn li boyitmalarni mo`ljallangan holatda kuydirish uchun 2 xildagi pechlar qo`llaniladi: Treyl zavodi va Shopenitsax zavodi.
Kuydirsh uchun Shopenitsax zavodidagi pechni tanlaymiz, u ancha mukammal konstruksiyaga ega. Biroq qabul qilingan hisoblashlar ma`lumotlari boyitmalarni sifatli bo`lgani uchun texnologik jarayonga bir qancha o`zgartirishlar kiritish kerak bo`lmoqda, shuningdek pechning konstruksiyasiga ham, ya`ni:
1) boyitmani qumorlanishini ogohlantirish uchun kuydirishi past temperaturada o`tkazish kerak, keng shaxta pechi 850̊ (Shopenitsax zavodi 1000̊ ) ni qabul qilamiz, ingichka qismi shaxtani 600̊ (Shopenitsax zavodi 700̊)
2) Past temperatura uchun jarayon pechning fokusida oqadi, shuning uchun pechning yuqori shaxtasini maxsus havoli yaxlatish talab qilinmaydi, nam boyitmani quritish uchun mustaqil quritishni qo`llash kerak.
3) Pechning 2 ta pastki tubini havo yondirgichi (перегреватели) sovutiladi. Undan keyin xuddi shu tublarda kudirishdan oldin Zn boyitmalarni foydalaniladi.
Xom ashyoli boyitmani ratsional tarkibini hisoblaymiz. Ularda metal quyidagi birikmalar ko`rinishida uchraydi deb taxmin qilamiz:
Zn – ZnS ko`rinishida, Pb – PbS, Cu-CuFes<sub>2</sub>, Fe-FeS<sub>2</sub>, Ca-CaCO<sub>3</sub>, MgO-MgCO<sub>3</sub> Hisoblashni 100 kg quruq boyitma uchun olib boramiz Dastlabki boyitmani ratsional tarkibi ma`lumotlarini120-jadvalga keltiramiz.


120-jadval.Zn li boyitmani ratsional tarkibi

Shopenitsax zavodidagi amaliyotlar malumotlaridan qabul qilish mumkin, pechdan 20% gazlar bilan birga hamma boyitmaning komponentlarida Pb chiqadi uning katta uchuvchanligi natijasida 50% changda umumiy S 6% saqlanadi shu jumlada sulfidli va sulfadli S faqat Zn bilan bog`langan deb qabul qilamiz.

Endi kuydirilgan Zn li boyitmani ratsional tarkibini hisoblaymiz. Kuydirish darajasini quyidagicha qabul qilamiz: 0.5%Ss va 1%Sso₃ changda sulfidli va sulfadli S faqat Zn bilan bog`langan deb qabul qilamiz.
Boyitmada ZnS ancha qiyin kuyadigan sulfid hisoblanadi unda taxmin qilamiz, Kuyindida hamma sulfidli va sulfadli S faqat Zn bilan bog`langan deb.
Boyitmada qatnashayotgan karbonatlar kuydirishda to`liq продиссоциируют Fe- Fe₂O₃ yarmigacha oksidlanadi va Fe₃O₄ yarmigacha deb qabul qilamiz hamma Cu – Cu₂O gacha oksidlanadi. Kuydirilgan boyitmani hisoblangan ratsional tarkibi natijalari 121-jadvalga keltiramiz.