71 Qoramol kasalliklari indd

Касаллик қўзғатувчиси. 
Пироплазмоз одатда эритро-
цитларнинг марказида жойлашган бўлиб, ҳалқасимон, овал, 
амёбасимон ва ноксимон шаклга эга.

---

132
100 китоб тўплами
Пироплазмлар организмдан ташқарида 18-20 °С дара-
жали ҳароратда ўзининг ҳаётчанлигини 24 соат давомида, 
35-40 °С даражали ҳароратда эса 2 кун давомида сақлайди.
Эпизоотологияси.
Пироплазмоз-энзоотик касаллик бў-
либ, ташувчи каналарнинг табиатдаги тарқалишига боғлиқ 
ҳолда рўй беради. B.calcaratus биотоплари асосан ҳайдал-
маган, тупроғи нам бўлган яйловларда, ўтли тўқайзорларда 
ёки камроқ ўрмонзорларда бўлади.
Ўзбекистонда пироплазмоз асосан Сирдарё, Амударё, За-
рафшон дарёси ёқаларида кенг тарқалган бўлиб, тоғолди ҳу-
дудларида тарқалган пироплазмидозларнинг 50% пироплаз-
моз ташкил қилган бўлса текисликда жойлашган ҳудудларда 
эса у 28% ни ташкил қилади. Пироплазмоз яйловларда пайдо 
бўладиган ёзги, мавсумий касалликлар гуруҳига киради. 
Пироплазмозга барча ёшдаги ва зотдаги йирик шохли 
ҳайвонлар мойилдир. Аммо қари, ориқ, оғир ҳайдовдан (тоғли 
яйлов шароитларида), касалланиб соғайган ҳайвонлар ора-
сида бу касаллик қийин кечади, соғайиши чўзилади ва ўлим 
даражаси юқори бўлади. Семиз, ёш ҳайвонларда (1 ёшгача бўл-
ган бузоқларда) эса касаллик енгил кечади, улар тез соғаяди 
ва ўлим даражаси жуда оз бўлади. Бўғоз сигирларда касаллик 
оғир кечиб, кўпинча бола ташлашга сабаб бўлиши мумкин.
Касалликнинг клиник белгилари.
Ташувчи каналар 
орқали касалланган ҳайвонларда касалликнинг инкубаци-
он даври ўртача 15-18 кунга тенг бўлиб, айрим ҳолда 8 кун-
дан 25 кунгача ўзгариб туриши мумкин.
Касаллик ҳайвонда тана ҳарорати 41-42 °С, ҳолсизланиш, 
иштаҳа йўқолиши, сут маҳсулдорлигининг кескин камайиши, 
подадан орқада қоладиган, кўп ётадиган, аммо тез-тез сув 
ичадиган ва ўрнидан зўрға турадиган бўлиб қолади. Нафас 
олиш, ичаклар перистальтикаси тезлашган, кўз шиллиқ пар-

---

133
Қорамол касалликлари
71–
китоб
далари қизарган, сўнгра оқариб сарғаяётган бўлади. Сийдик 
олдин сарғайган, кейинчалик эса қизарган бўлади. Гемогло-
бинурия тез-тез қон сийиш билан боради.
Баён этилган клиник белгиларда касаллик 5-7 кун давом 
этиб, одатда ўлим билан тугайди. Ўлим олдидан тана ҳарорати 
нормадан пасайиб кетади, бурун тешикларидан кўпиксимон су-
юқлик ажралади ва оёқ мускуллари вақти-вақти билан қисқара-
ди. Ўлим даражаси 30-40% дан ошмаслиги қайд этилган.