7-tema: Maǵlıwmat xabar hújjetleri. Xızmet xatları Jobası

3. Telegramma hám telefonogrammanıǹ ózgeshelikleri

Telegramma

Áhmiyetli xabardı telegraf arqalı júdá qısqa túrde jetkerip beriw telegramma delinedi. Ol bir mákemeden ekinshi bir mákemege jollanǵan rásmiy hújjet bolıp esaplanadı. Xızmet tarawındaǵı jazıspalardıń basqa túrleri xabardı belgilengen mánzilge óz waqtında jetkere almaǵan jaǵdaylarda, onı tezlik penen jetkeriw ushın telegraftan paydalanıladı.

Telegraf jazıspaları tek hár qıylı qala yaki elatlı orınlardaǵı mákeme, sonday-aq belgili basshı adamlar arasında boladı.

Telegrammanıń basqa is qaǵazlarınan ayırması-onıń ózine tán ıqshamlılıǵında hám qısqalıǵında. Xızmet júzesinde telegrammalar eki nusqada tayarlanadı, birinshisi tiyisli mánziline jóneltiw ushın baylanıs bólimine tapsırıladı, ekinshisi kárxana yaki shólkemniń ózinde saqlaw ushın qaldırıladı.

Telegramma qaǵıydaǵa muwapıq arnawlı baspa is qaǵazlarına jazıladı.

Xızmet telegrammalarınıń teksti kóbinese ádettegi qaǵazǵa jazıw mashinkasında bas háripler menen eki intervalda basıladı. Telegrammanı jónetiwshiniń mákan jayı, lawazımlı adamnıń qolı hám sane kishi háripler menen jazıladı. Qoldan jazılǵanda háripler ayırım-ayırım, sózlerdiń arası anıq hám ayqın bolıwı kerek. Telegramma baspa is qaǵazınıń yaki ápiwayı qaǵazdıń tek bir tárepine jazıladı.

Telegramma teksti ózine tán stilde dúziledi. “Telegraf stili” dep atalatuǵın bul stil qısqa hám az kólemde boladı. Onda tolıq emes gáplerden keń paydalanıladı. Tekstte kelbetlikler, ráwishler, kómekshi sózler, sonday-aq irkilis belgileri tek zárúr bolǵanda ǵana yaǵnıy olarsız gáptiń mazmunı ózgerip ketse yaki túrli mániste qabıl etilse ǵana qollanıladı. Barlıq basqa jaǵdaylarda olar túsirip qaldırıladı. Xabardı bayan etiwde ıqsham sózlerdi tańlaw, qısqartıwlardan ónimli paydalanıw lazım. Telegrammada til birikpelerin qısqartıw, únemlew telegraf stiliniń eń tiykarǵı talaplarınan biri bolıp esaplanadı.

Telegrammada bir qatardaǵı sózdiń buwını ekinshi qatarǵa ótkerilmeydi hám tayar tekstti dúzetiwge jol qoyılmaydı. Taza joldan baslanbay barlıq qatarlar toltırılıp jazıladı. Kúnler hám sanlardı sózler menen jazıw usınıs etiledi. Bir neshe sanlardan ibarat bolǵan qospa sanlıqlarda ózinshe jazıw múmkin.

Telegrammanıń zárúrli bólimleri:

1. 
   Hújjettiń atı (Telegramma).
   
2. 
   Túri haqqındaǵı belgi (húkimet telegrammaları, xalıq aralıq telegrammalar, asıǵıs, qıstawlı, ápiwayı telegrammalar).
   
3. 
   Telegrammanıń jetip barıwı zárúr bolǵan jerdiń adresi, onı alatuǵın adamnıń atı hám familiyası.
   
4. 
   Tekst.
   
5. 
   Jónetiwshi mákemeniń qısqasha atı hám tekstke qol qoyǵan basshı adamnıń familiyası (qolı emes).
   
6. 
   Xabardı jónetiwshiniń mákan jayı.
   
7. 
   Tekst kimniń atınan jónetilip atırǵan bolsa, sol adamnıń qolı.
   
8. 
   Mór.
   
9. 
   Sáne.
   

Telegrammanıń tekstti mákan jayınan ajıralıp turıwı kerek. Eger telegramma juwap túrinde bolsa, tekst aldınan juwap qaytarılıp atırǵan hújettiń shártli sanları (indeksi) jazıladı. Tekst aqırında telegrammanıń óziniń jónetiw shártli sanları jazıladı.

TELEGRAMMA SHIMBAY BERDAQ KÓSHESI 3 PAXTA ZAVODI KALLIBEKOVQA TEZDEN SCHETI 1286 XOJELI TOQIMASHILIQ KOMBINATI PALVANOV 742800 Xojeli Nawayı 2 Toqımashılıq kombinatı Direktor Palvanov 1992. 03. 06 (mór)