7-sinf. Jahon tarixi. Mavzu: Kirish: O’rta asrlar tarixi nimani o’rgatadi? Darsning maqsadlari

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Kiyev Rusi qay tarzda tashkil topadi?

2.Kiyev Rusi knyazlarining asosiy vazifalari nimalardan iborat bo’lgan?

3.“Rus haqiqati” haqida so’zlab bering.

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Buyuk Karl o’z davlatida yangi maorif tizimini yaratadi. Qirol tomonidan 789-yilda xalq maktablari joriy etiladi. Qonunga binoan, maktablar ibodatxonalar qoshida tashkil etilib, ruhoniylarga oddiy xalq farzandlarini bepul o’qitish buyurilgan. Saroyda ham maktab tashkil etilib, unda Karlning yaqin do’stlari, olimlar – saroy akademiyasi a’zolari dars berishgan. Saroy akademiyasi antik davr mualliflari asarlarini o’rganish, she’rlar bitish bilan mashg’ul bo’lishgan. Ulardan biri tarixchi – rohib Eyngard asaridan biz Buyuk Karl hayoti va faoliyati haqidagi ma’lumotlarni olamiz. Eyngardni ilmga chanqoqligi va tirishqoqligi tufayli zamondoshlari “mehnatsevar chumoli” deb ataganlar. Saroy akademiyasining yana bir a’zosi Alkuin va uning shogirdlari maorifni yozishda katta xizmat qilgan. Aytishlaricha, Karlning o’zi ham lotin hamda yunon tillarini mukammal bilgan.

O’rta asrlar davrida Vizantiya o’ziga xos yuksak madaniyati bilan Yevropaning eng ilg’or mamlakati bo’lib qoladi. Sababi, german qabilalari istilosi natijasida inqirozga uchragan G’arbiy Rimdan farqliroq, Vizantiyada antik madaniyat an’analari saqlanib, vizantiyaliklar hayotida yunon hamda Sharq madaniyatlari qorishmasi – ellinizm muhim o’rin tutgan.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Platon akademiyasi haqida nimalarni bilasiz?

2.Vizantiyada tasviriy san’atning qaysi sohalari yaxshi rivojlangan?

3.Yevropa va Vizantiya me’morchiligi durdonalari haqida nimalarni bilib oldingiz?

4.O’rta asr maktablari haqida gapirib bering.

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

_______________________ 7-sinf. Jahon tarixi.

Mavzu: Yangi din beshigi.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga yangi din beshigi haqida ma’lumot va tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Platon akademiyasi haqida nimalarni bilasiz?

2.Vizantiyada tasviriy san’atning qaysi sohalari yaxshi rivojlangan?

3.Yevropa va Vizantiya me’morchiligi durdonalari haqida nimalarni bilib oldingiz?

4.O’rta asr maktablari haqida gapirib bering.

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Arab qabilalari Arabiston yarim oroli va unga tutash hududlarda yashaganlar. Ular somiy (semit) xalqlaridan bo’lib, somiylarga arablardan tashqari: yahudiylar, ossuriylar, finikiyaliklar va oromiylar ham mansub bo’lishgan. Bu xalqlar Qadimgi Sharqning mashhur davlatlari: Akkad, Bobil, Isroil podsholiklarini tashkil etgan.

Ko’chmanchi arablar – badaviy (sahroyi)lar tuyachilik, qo’ychilik va yilqichilik bilan shug’ullanib kelganlar. Ular cho’l va yaylovlarda mollarini boqib, ko’chib yurganlar.

Arabistonning janubi va g’arbidagi o’troq dehqonchilik bilan shug’ullanuvchi aholisi soy va jilg’alar, quduqlar bo’ylarida xurmo bog’lari va uzumzorlar barpo etganlar. Xuddi shu yerlardan Vizantiyadan janubga, Afrikaga va Hindistonga boradigan karvon yo’li o’tardi.

Buyuk Ipak yo’li o’tgan mamlakatlarda notinchlik bo’lgan paytlarida karvon yo’llari Arabistonga siljirdi. Zamonlar o’tib bu karvon yo’llari bo’yida aholi qo’rg’onlari va shaharlar vujudga keladi. Ularda yashagan aholi esa karvon yo’llaridagi savdogarlar, sayyohlarga xizmat qilish bilan mashg’ul bo’lgan.

Bu qo’rg’onlardan eng yirigi Makka shahri bo’lgan.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Arab qabilalarining xo’jalik mashg’ulotlari haqida gapirib bering.

2.Nima uchun arablarda ijtimoiy tengsizlik paydo bo’ldi?

3.Muhammad payg’ambar hayoti haqida nimalarni bilasiz?

4.Arab qabilalarining birlashuvi sabablarini aytib bering.

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

_______________________ 7-sinf. Jahon tarixi.

Mavzu: Arab xalifaligi. Uning ichki va tashqi siyosati.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga Arab xalifaligi davlati haqida ma’lumot va tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Arab qabilalarining xo’jalik mashg’ulotlari haqida gapirib bering.

2.Nima uchun arablarda ijtimoiy tengsizlik paydo bo’ldi?

3.Muhammad payg’ambar hayoti haqida nimalarni bilasiz?

4.Arab qabilalarining birlashuvi sabablarini aytib bering.

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Muhammad (s.a.v.) vafotidan keyin uning yaqin safdoshi Abu Bakr (632-634) xalifalikka (“o’rinbosar”) saylanadi. Uning boshqaruvi davrida arabiston yarim oroli aholisi islomni to’liq qabul qildi. Keyingi xalifa Umar (634-644) islom dunyosida o’zining saxiyligi, adolatparvarligi va din masalalarida qat’iyligi bilan shuhrat qozongan. Uning davrida arablar Falastin, Suriya, Misr va Liviyani, Eronning katta qismini istilo qilganlar.

Usmon xalifaligi davrida (644-656) Eron to’liq bosib olingan. Arab qo’shinlari Dog’istonni egallab, Amudaryo sohillariga chiqadi. Usmon davrida Qur’on oyatlari to’planib yagona kitob holiga keltirilgan. So’nggi xalifa Ali (656-661) hukmronligi o’z raqiblari bilan to’xtovsiz urushlarda o’tadi.

Xalifalik qo’shinlari VIII asr boshlarida Shimoliy Afrikani to’liq bo’ysundiradi. Toriq ibn Said boshchiligida arablar qo’shini 711-yilda keyinchalik uning nomi bilan atalgan Gibraltar (Jabal at Tariq – “Toriq tog’i” so’zidan) bo’g’ozidan o’tib Ispaniyani bosib oladi. Yevropaga yurishlar Bordo shahri bo’sag’alariga qadar davom etadi. Puate jangida 732-yilda franklar hukmdori Karl Martell arablarni yengib, ularning Fransiyaga yurishlariga chek qo’yadi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Xalifalikning tashkil topishi tarixini so’zlab bering.

2.Xalifalikning inqiroziga sabab bo’lgan omillarni sanang.

3.Xalifalikda qanday soliqlar bo’lgan?

4.Xaritadan arablar istilo qilgan mamlakatlarni ko’rsating.

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

_______________________ 7-sinf. Jahon tarixi.

Mavzu: Xalifalik mamlakatlari madaniyati.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga Xalifalik mamlakatlari madaniyati haqida ma’lumot va tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Xalifalikning tashkil topishi tarixini so’zlab bering.

2.Xalifalikning inqiroziga sabab bo’lgan omillarni sanang.

3.Xalifalikda qanday soliqlar bo’lgan?

4.Xaritadan arablar istilo qilgan mamlakatlarni ko’rsating.

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Arab xalifaligi tomonidan istilo etilgan mamlakatlarda yangi – arab sivilizatsiyasi vujudga keldi. Uning paydo bo’lishida islom dinining ahamiyati nihoyatda kattadir.

G’arbiy Osiyoning qadimgi yuksak madaniyatli o’lkalariga kelgan arablar dastlab yunonlar, yahudiylar, suriyaliklar, forslar, sug’diylarga nisbatan qoloq edilar. Ammo ushbu xalqlar madaniyatini o’zlarida singdirib, yanada yuksakroq madaniyatning vujudga kelishiga sharoit yaratdilar. Xususan, xalifa Horun ar – Rashid saroyida IX asr boshlarida “Bayt ul – hikma” – “donishmandlik uyi” tashkil etiladi.

Bu davrda aniq fanlar – matematika, astronomiya, geografiyaning taraqqiyoti kuzatilib, bu jarayon hunarmandchilik va savdoning yuksalishiga olib keladi. Zamonlar o’tib xalifalikda ixtiro qilingan globus va usturlob (astrolyabiya)dan barcha mamlakatlarda foydalana boshlanadi. Yevropa tibbiyoti esa XVII asrning o’rtalariga qadar bilim va amaliy tavsiyalarni O’rta Osiyoda yetishib chiqqan allomalar – Abu Ali ibn Sino va Abu Bakr ar – Roziylar asarlaridan olgan.

Vatandoshimiz Muhammad Xorazmiy (IX asr) matematika tarixida birinchi bo’lib algebra faniga asos soladi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Arab – islom madaniyatining yuksalishiga katta hissa qo’shgan O’rta Osiyolik allomalar haqida so’zlab bering.

2.Arab sayyohlaridan kimlarni bilasiz?

3.“Bayt ul – hikma” qanday muassasa edi?

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

_______________________ 7-sinf. Jahon tarixi.

Mavzu: Hindiston ilk o’rta asrlarda.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga Hindiston davlati haqida ma’lumot va tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa