7-Мавзу: шахснинг билиш жараёнлари: сезги, диқҚАТ, идрок, хотира, тафаккур, нутқ, хаёл

 
Диққатнинг физиологик асослари. 
Физиологик 
диққат 
руҳий 
жараѐнлар билан бирга нерв марказлари 
орқали ишлайди. Визуал эшитув ва 
бошка ҳис-туйғулар, идрок, шунингдек 
ҳаракат кабилар орқали физиологик 
диққат . Мия ярим шарлари пўстлоғида 
муайян қисмларининг фаолияти билан 
боғлиқ бироқ уни амалга ошириш учун 
ҳеч қандай махсус нерв маркази мавжуд 
эмас. Руҳий ҳолатларнинг аниқ марказий 
қисми 
бўлмаса-да кўриш қобилияти эшитиш қобилиятига 
нисбатан бош миянинг бошқа қисмлари билан боғлиқ, ҳудди 
шу каби оѐқ ва қўл ҳаракатлари ҳам гапириш қобилиятига нисбатан бош 
миянинг бошқа бурчагида жойлашган. 
Олий асаб фаолиятини ўрганишда бош мия пўстлоғининг турли 
соҳаларда нерв марказлари ҳеч қачон бир вақтнинг ўзида бир хил қўзғалган
ѐки чекланган ҳолда бўлмайди. Агар биз у ѐки бошқа фаолият билан боғлиқ 
мия қобиғидаги физиологик жараѐнларни назорат қилишимиз мумкин 
бўлганида, унда биз ҳар вақтда бош миянинг у ѐки бу қисмидаги доимий 
оптимал бўлган ва бошқа қисмлари эса кучсизланган ҳолатда бўлган 
жараѐнни кузатган бўлардик "Агар бош суяги қопқоқ билан мия ярим 
шарларини кўриш мумкин бўлганда, инсонни фикрлаѐтган вақтида унинг 
мия ярим шарларидаги доимий шакли ва ниҳоятда тартибсизлиги, 
ҳажмининг ўзгарувчанлиги ҳаракатларини кузатган бўлардик »(Павлов). 
Миянинг бурчак қисмларда фарқлашни ҳосил қилувчи янги 
рефлекторлар осонгина ҳосил бўлади,бу руҳий ҳолатдаги аниқлик ва 
муваффақиятлиликни англатади . 
Максимал қўзгалищдаги мия яримшарлариниг қисми ижодий қисм 
ҳисобланади. Улар доимо олинган ҳолатларга қараб мия бўйлаб ҳаракат 
қилишади шу сабаб, улар доимо ҳажми ўзгарищига кўра асосан миянинг 
суст бўлган қисмларида ҳаракат қилади . 

---

16 
Диққат физиологик механизмларни тушунтиришда илгари сурилган 
тамойил машҳур Ухтомскийнинг доминант тамойилидир.
Замонавий илмий маълумотларга кўра мия ва бошқа мия тузилмаларида 
ҳаѐтни тиклаш жараѐнида диққатнинг аҳамияти жуда катта. Ретикуляр 
шакллантириш мияни фаоллаштиради у диққат жараѐнининг муҳим энергия 
таркибий қисми ҳисобланади.