7-mavzu. Kompleks iqtisodiy tahlil hamda ishlab chiqarish-moliyaviy faoliyatning asosiy ko’rsatkichlari tahlilining uslubiy asoslari

Intensivlashtirish va ishlab chiqarishning samaradorligini kompleks baholash metodlari

Iqtisodiy rivojlantirishning muhim yo‘nalishlari sifatida intensiv va ekstensiv yo‘nalishlar tarkiblanadi. Intensiv rivojlantirish va ekstensiv rivojlanish yo‘ nalishlari bir - biridan bevosita miqdoriy ko‘ rsatkichlarga farqlanishi bilan tavsiflanadi.

Ekstensiv asosda rivojlanish mahsulot hajmining oshishi unga ta’sir etuvchi omillarning (mehnat vositalari, mehnat predmetlari, yer, ish kuchi sarfi va shu kabilar) o‘zgarishi bilan mutonosib holda sodir bo‘ladi. Misol uchun, hosilning ko‘payishi yer maydonining kengayishi, non mahsuloti un sarfi o‘zgarishi va shu kabilar bilan amalga oshiriladi.
Intensiv rivojlanishda esa natijaning (mahsulot hajmi) ijobiy o‘zgarishi resurs sarfi oshishi bilan shartlanmaydi. Misol uchun, hosil miqdori hosildorlikni oshirish hisobiga ko‘paytiriladi. Yer maydonining kengayishi yoki o‘z holatida qolishi bu jarayonda e’tiborga olinmaydi. Intesiv rivojlanish fan-texnika yutuqlari hamda innovatsion texnologiyalarni ishlab chiqarishga joriy etish asosida amalga oshiriladi. Serhosil urug‘ navining ekilishi hosildorlikni keskin oshiradi. Texnikalardan unumli foydalanish texnologik tadbirlarni o‘z vaqtida bajarilishini ta’minlaydi.
Iqtisodiy tahlilda natijaviy ko‘rsatkich o‘zgarishini baholashda intensiv yoki ekstensiv rivojlanishga baho berish zarur. Misol uchun, ishchiga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmini oshishi ishchilar sonini ortishi yoki bir ishchining mehnat unumdorligini o‘zgarishi bilan sodir bo‘lganligini bilish hamda uning dinamikasini kuzatish kerak. Bu bilan nisbiy iqtisodlar aniqlanadi.
Ishlab chiqarishning ichki imkoniyatlari resurslarning har bir turi, ulardan foydalanish o‘rni, joyi bo‘yicha o‘rganilgan holda
tarkibli va umumiy o‘rganilgan holda korxona bo‘yicha kompleks baholanadi hamda ularni boshqarishning chora-tadbirlari belgilanadi.


Qisqa xulosa

Ushbu mavzuni o‘rganish natijasida talabalar xo‘jalik subyektlarida kompleks iqtisodiy tahlilni tashkil etish maqsadi, prinsiplari, komkleks tahlilni ifodalovchi ko‘rsatkichlarni, ishlab chiqarish samaradorligini kompleks baholash metodlarini bilishlari kerak.