7-mavzu: ikkinchi jahon urushidan keying davrdan bugungi kunga qadar aqsh. Reja

6. Prezident Klinton va uning dasturi.

1992 yil prezident saylovida demokratik partiya va uning nomzodi Bill Klinton g‘alaba qozondi. Amerika uchun bu hos narsa – mamlakat iqtisodiyotida nomaqul vaziyat yuzaga kelsa yetakchilik qilayotgan partiya mag‘lubiyatga duch keladi. “Reyganomika” demokratlarga 10 % ishchi kuchini ishsizlikni va davlat byudjetida 300 mlrd. doll. atrofidagi defitsitni “meros” sifatida qoldirdi. O‘n yil davomida 1980 – 1990 yillar amerika aholisining xatto ish bilan taminlangan kambag‘al tabaqasining real daromati pasayib ketdi.

Bill Klinton “reganomikani” tanqit qildi va uni o‘rniga siyosatda, Ruzveltning “yangi kurs” tajribasini va 60-yillar liberalizmning o‘z ichiga oluvchi liberalistik yondashuvlarning eng yaxshi ananalarini birlashtiruvchi “uchinchi yo‘lni” taklif etdi.

E’lon qilingan “uchinchi yo‘l”, “reganomikani” qayta ko‘rib chiqishni va davlatning faol ijtimoiy siyosatiga qaratilgan neokeynsian kursiga qayitishni taklif etdi. Respublikachilar partiyasidan fakat byudjet diffitsitini bartaraf etish vadasi meros sifatida saxlab qolindi. Bularning barchasi, “reganomika” yoki “konservativ inqilob” davri tugaganligidan dalolat beraredi. AQSHda “ijtimoiy bozor xo‘jaligi” kabi iqtisodiy siyosat kursi qabul qilindi.

Davlat siyosatining asosiy etibori ijtimoiy ta’minotni rivojlan­tirishga, sog‘liqni saxlashga, ta’limga qaratildi (amerikaliklar ushbu harajatlarni “inson resursiga” qo‘shilgan harajatlar deb atashdi). Ushbu kurs Klintonga navbatdagi 1996 yil prezidentlik saylovida g‘alaba qozonishini ta’minladi. Shuningdek, 90- yillar AQSHda betuxtov iqtisodiy ko‘tarilish vaziyati,demokratlar partiyasi g‘alaba qozonishi uchun qulay imkoniyat yaratdi.

Iqtisodiy o‘sish barqarorligi 8 yildan ziyod davom etdi (1998 yil – 8,6%). Klinton ma’muriyati davrida 14 mln. yangi ish joyi asosan xususiy sektor tomonidan yaratildi va ishsizlik oxirgi 25 yil ichida eng past ko‘rsatkich darajasiga tushdi. 1996 yil so‘ng AQSH byudjetining uchtan ikki qismini sarf harajatlari “inson resurslarini” rivojlantirilishiga ajratildi. 1999 yil kelib AQSH byudjet defitsitini bartaraf etdi.

Bunday iqtisodiy sharoitda respublikachilar B.Klinton prezidentlik inqirozidan va prezidentning “nomaqul axloqi” uchun impichment protsedura­sidan o‘z foydasida foydalanaolmadilar va orada 1998 yil noyabrda o‘tkazilgan saylovda g‘alaba qozonaolmadilar.

1990- yillar AQSHda iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy taraqqiyotning va ijtimoiy ta’minotning samarali mexanizmi yaratildi. Shu asosda dkmokratlar va respublikachilar partiyasining pozitsiyasi yaqinlasha bordi.