7-Mavzu: hajmiy blokli binolar reja: Hajmiy blokli binolarning konstruksiyaviy sxemalari Hajmiy blok turlari

4. PANEL-BLOKLI BINO KONSTRUKSIYALARI 
Panel-blokli elementlarning qiyin birikish tugunlariga bino fasadi tekisligida 
hajmiy blokni siljishida hosil bo‘ladigan biriktirish kiradi. Shuningdek, siljigan 
devorlarni bittasi qo‘shimcha qo‘yiladigan panel qilish tayyorlanishi kerak bo‘ladi (6-
rasm, a). 
Qo‘shimcha qo‘yiladigan tashqi devor paneli bir, ikki yoki uch qatlamli 
tayyorlanadi. Uni yana suvdan himoya to‘siqli qilib tayyorlanadi. Panellar vertikal 
bo‘yicha biri ikkinchisiga 20 mm qalinlikdagi qorishmali chokka qo‘yiladi. 
Panel hajmiy blokka devorni burchakdagi o‘rnatish detallari bilan biriktiruvchi 
bog‘lovchi orqali mahkamlanadi. Vertikal bo‘yicha hajmiy blok va qo‘shimcha 
qo‘yilgan devor orasidagi tirqish 10 mm tashkil etadi. 
Devor asosidagi tugun (6-rasm, b) qo‘shimcha qo‘yilgan panelni hajmiy blok 
tashqi paneliga birlashuvidek bajariladi. Mahkamlash hajmiy blok devorlaridan 
o‘rnatish detallari orqali qoplamalar yordamida amalga oshiriladi. Panel-blokli 
binolardagi siljishlar tayanch qobirg‘a bilan tugaydigan va qobirg‘asimon 
konstruksiyasi bo‘lgan, panel rafaqlari yordamida amalga oshiriladi (6-rasm, v). 
Kobirg‘asimon panel zichlangan va asosan og‘ir betondan tayyorlanadi. Bu holda 
sovuqlik ko‘prigini yo‘qotish uchun tashqi gorizontal va vertikal elementlarni isitish 
uchun tadbir bajarish kerak (6-rasm, g). 

---

6-rasm. Panel-blokli elementlarini biriktirish tugunlari: a-hajmiy bloki tashqi bo‘rtiq 
bo‘yicha joyiga qo‘yiladigan panelni mahkamlash; b-shuni o‘zi, ichki tomoni bo‘yicha, 
v-erker yechishda qobirg‘asimon plitani tayanishi. 
Panel-blokli binolarda eng oddiysi qo‘shimcha qo‘yilgan ichki yuk ko‘taruvchi 
devor yechimi bo‘ladi. Bu bilan hajmiy va tekis elementlar ishlash prinsipi umuman 
o‘zgarmaydi. Bunday konstruksiyaviy tizim asosi binoning hajmiy-blokli qismidan 

---

panelni alohida ishi bo‘ladi, bu o‘z navbatida hajmiy bloklarni oddiy usul bilan panelli 
binolarni qo‘llanilayotgan seriyalariga tadbiq etishga olib keladi. 
7-rasm. Panel-blokli konstruksiyaviy tizimni qo‘yilgan ichki yuk ko‘taruvchi devor 
bilan birikish tugunlari: a-tashqi va ichki devorlar bo‘yicha; b-orayopma plitalar 
bo‘yicha; v-ichki devorlar panel tepa sathi bo‘yicha; g-shuni o‘zi, orayopma tepa sathi 
bo‘yicha. 
Panellarni modul o‘qlariga nisbatan bog‘lashni saqlab qolish, panelli binodagi bor 
mahsulotlarni 
panel-blokli 
konstruksiyaviy 
sxemaga 
o‘tkazishga maksimum 
o‘zgarmasligini taqminlaydi. Bunday yechimni yutug‘i binoning panelli va hajmiy-
blokli qismlarida birikish tugunlarini shaklini saqlab qolishga olib keladi. Ichki devor 
panellarini, qo‘shimcha qo‘yilgan devor bilan konstruksiyaviy yechimi yirik panelli 
binolarnikiga o‘xshab biriktiriladi. Qo‘shimcha qo‘yilgan devorlar va qalinligi 120-160 
mm ichki yuk ko‘taruvchi devorlar chuqurchadagi o‘rnatish detallariga payvandlangan 
qoplamalar yordamida biriktiriladi (7-rasm, b). Pastidan mahkamlash (rasmda 

---

ko‘rsatilgan) hajmiy blokga mahkamlash uchun qo‘shimcha qo‘yilgan devorni pastki 
qismidagi o‘rnatish detallari yordamida amalga oshiriladi. 
8-rasm. Qo‘yilgan devori yo‘q panel-blok konstruksiyali binolarni birikish tugunlari: a-
tashqi devor panel qismi hajmiy blok bilan; b-hajmiy blok qobirg‘asimon panelini tekis 
orayopma panelini panel qismi bnlan, tekis panelni qobirg‘asimon panelni rafag‘iga 
tayanganda; v-shuni o‘zi, orayopma panelini, hajmiy blokni yuk ko‘taruvchi devoriga 
tayanganda; g-shuni o‘zi, tekis orayopma panelini hajmiy blok qalpog‘iga tayanganda. 
Panel qismidagi orayopma paneli va hajmiy blokdagi qobirg‘asimon pol paneli 
shunday tayyorlanishi kerakki, ularning poli bir sathda bo‘lsin. Orayopma tekis paneli 
qalinligi qobirg‘asimon panelnikiga nisbatan kamroq bo‘ladi va uning poli sathi 
konstruksiyaviy yechim yo‘li bilan tenglashtiriladi. 
Orayopma tekis paneli va qobirg‘asimon panel bir xil qalinlikda tayyorlanishi 
mumkin (7-rasm v, g). Panel-blokli binolarda konstruksiyalarni biriktirish tugunlari 
qo‘shimcha qo‘yilgan devorlarsiz 8-rasmda ko‘rsatilgan. Tashqi devorlarni sirtmoqli 
biriktirib mahkamlash bu choklardagi o‘rnatish detallari yordamida uchta nuqtada 

---

bajariladi. Bu holda burchak tokchasi tugunda sodir bo‘ladigan uchta nuqtada bajariladi. 
Bu holda burchak tokchasi tugunda sodir bo‘ladigan vertikal zo‘riqishlarni qabul 
qiladigan pona vazifasini bajaradi (8-rasm, a). Panel qismidagi devor panellarida pona 
bo‘lishni nazarda tutish kerak. Panel qismidagi orayopma tekis panellari va hajmiy 
blokdagi qobirg‘asimon panelining rafaqi «buruncha» siga tayantirish yo‘li bilan 
biriktiriladi. Tekis panelni hajmiy blokni qalpog‘iga tayanishini boshqa shakli tayanch 
qismini hajmiy blokni yuk ko‘taruvchi devoriga o‘tkazish bo‘ladi (8-rasm, v).