7-mavzu. Gidroelektr va okean energiyasi

4.Suv sathining ko‘tarilib-tushish energiyasidan foydalanish asoslari.
Quyosh-Yer-Oy planetalari bir to‘g‘ri chiziqda joylashganda, kosmik sistemalarning tortishish kuchlari natijasida dengiz va okean suvlarining sathi ko‘tarilib-tushadi (69-rasm). Suv sathining ko‘tarilib-tushish jarayoni har 6 soat-u

12. 
    minutda ro‘y berib turadi. Er sharining ba’zi nuqtalarida bu jarayon 12 soat-u 25 minut yoki 24 soatu 50 minutni tashkil qiladi. Suvning ko‘tarilishi bir kunda 50 minutga suriladi. To‘liq bir sikl(ko‘tarilib-tushish)ning davom etishi 29,53 kunga to‘g‘ri keladi.
    

O
69-rasm. Quyosh, oy va erning bir to‘g‘ri chiziqda joylashish sxemasi.


chiq denigiz va okeanlarda suv sathining ko‘tarilib-tushish farqi 2 m dan oshmaydi. Ammo kurfazlarda, qo‘ltiqlarda, daryolarning boshlanishi hamda dengiz va okeanlarga quyilish joylarida suv sathining ko‘tarilib-tushish farqi 10-15 m ni va undan ham ortiq bo‘lishi mumkin. Cuv sathining ko‘tarilib-tushish davrida ularning maksimal miqdori Atlantik okeanining Kanada qirg‘oqlarida 18 m gacha, Fandi qo‘ltig‘ida 19,6 m gacha etadi.Sathlar tebraninshining katta miqdori La- Mansh bug‘ozining ba’zi joylarida 15 m gacha, Oxota dengizida 13 m gacha, Barens va Oq dengizda 10 m gacha kuzatiladi.


Sathlarning ko‘tarilib-tushishiga asoslangan elekstansiyani qurish uchun sathlar farqi 10 m ni tashkil qilishi zarur. Bunday joylar er sharida atigi 30 donani tashkil qilishi mumkin. SHuning uchun ushbu elektrostansiyalarni umumiy energetikadagi o‘rni unchalik sezilarli emas.
Dunyodagi dengiz va okeanlar suv sathining ko‘tarilib-tushishi natijasida olinadigan energiya bir yilda 1,0 mlrd kVtni tashkil qiladi. Bu miqdor butun dunyodagi GESlar ishlab chiqaradigan elektroenergiyadan 2,5 barobar ko‘proqdir.