|
3. Энергетика хавфсизлигини таъминлаш йўналишлари
Ўзбекистонда иқтисодий ислоҳотларни амалга оширишдан кўзланган мақсадга эришиш, унинг энергетика мустақиллигини таъминлаш билан бирга, республиканинг бирмунча узоқ истиқболда электр энергиянинг йирик экспортчисига айланиши имконини беради. Энергетика секторида мужассамлашган барча потенциал афзалликларга эришиш учун бир қатор принципиал жиҳатдан муҳим тадбирларни амалга ошириш зарур бўлади.
Биринчидан: кўмир заҳираларининг кўплигини инобатга олган ҳолда , у асосий ресурс сифатида шаклланмоғи лозим.
Ўзбекистонда кўмирнинг тасдиқланган заҳиралари 1,95 млрд. тонна миқдоридадир. Прогноз ресурслари 5,7 млрд. тоннадан ортиқ миқдорни ташкил қилади. Ўзбекистонда барча кўмир заҳираларининг 70 %ини қўнғир кўмир ва лингит ташкил қилади. Тошкўмир заҳиралари жанубий ҳудудларда, Сурхондарё ва Қашқадарё вилоятларида жамланган. Ҳозирги вақтда кўмир учта конда: Ангрен конида (қўнғир кўмир, 1,9 млрд.т), Шарғун ва Бойсун конларида (тош кўмир, тахминан 50 млн.т атрофида) қазиб олинади.
Иккинчидан: энергетика саноатига ташқаридан капитал маблағлари жалб этилиши учун инвестиция базаси ташкил этилиши ва бу соҳада солиққа тортиш тартиби ҳақида қонунлар ишлаб чиқилиши керак.
Учинчидан: энергетика секторида корхоналарни тузилмавий жиҳатдан қайта қуриш ва уларнинг иқтисодий самарадорлиги ҳамда ишлаб чиқариш салоҳиятини ошириш мақсадида муассасавий ислоҳотлар ўтказилиши тақозо этилади.
Тўртинчидан: ҳудудларда энергетика тизимининг нотекис жойлашганлиги Республика ҳудудларининг иқтисодий ривожланишига тўсқинлик қилувчи омиллардан бири ҳисобланади. Вазият яна шу билан чуқурлашадики, янги электрстанциялар жойлаштириладиган майдонлар қисқариб бормоқда ва 220-500 кВли тармоқларнинг жуда кенг майдонни эгаллаши уларни ўрнатишни мушкуллаштиради.
Миллий иқтисодиётнинг ривожланишини жадаллаштириш шароитида энергетика дастури олдига қуйидаги вазифалар қўйилиши керак:
- халқ хўжалигида меҳнатнинг электр энергияси билан қуроллантиришни ошириш билан оммавий ишлаб чиқаришнинг ўсишини таъминлаш;
- энергияни тежаш сиёсатини жадал олиб бориш орқали ялпи ички маҳсулотнинг электр сиғимини камайтиришга эришиш;
- энергетика саноатида ишлаб чиқариш тузилмаларини такомиллаштириш ва тўлиқ техникавий қайта қуроллантириш асосида тармоқ маҳсулотнинг капитал сиғимини камайтиришни таъминлаш;
- электр энергияси ишлаб чиқаришнинг ўсиш суръатини бутун иқтисодиётнинг ривожланишидан илгарилиб бориши ва истиқболда республика аҳолисининг юқори сифатли электр энергиясига бўлган талабини тўлиқ қондиришга эришиш;
- энергетика объектларида хавфсизлик талабларига риоя этиш ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш, атмосферага зарарли чиқиндиларни ҳамда зарарли оқова сувларни чиқаришни иложи борича камайтиришга эришиш.
Энергетика мажмуасини ривожлантиришнинг асосий мақсади - халқ хўжалиги ва республика аҳолисини электр энергияси ҳамда иссиклик энергияси билан самарали ва ишончли таъминлаш, бунда энергетиканинг атроф муҳитга салбий таъсирини иложи борича камайтириш ҳисобланади. Шу сабабли, республика энергетика тизимини ривожлантириш концепциясида қуйидаги асосий йўналишларга устуворлик бериш мақсадга мувофиқ:
Фаол энергияни танлаш ва энергиядан оқилона фойдаланиш. Бу фан- техника тараққиётини жадаллаштириш борасидаги қўйилган вазифаларни ҳал қилиб, электр ва иссиқлик энергияси истеъмолини камайтиради ҳамда бирламчи ёқилғини тиклашга олиб келади.
Энергия ишлаб чиқариш тизимини реконструкциялаш ва техникавий қайта қуроллантириш. Тармоқни тубдан реконструкция қилиш ва қайта қуроллантириш ўтказиш орқали ўз ресурсларини тугатган дастгоҳлар ўрнига янгиларини киритишга замин яратилади. Янги восита ва технологиялардан фойдаланиш, энергия объектлари фаолият кўрсатаётган ҳудудларнинг экологик ифлосланишини кескин камайтириш имконини беради.
Тармоқда электр станцияларини ёқилғи билан таъминлашда узоқ муддатли кўмир стратегиясига ўтиш. Республикада табиий газ заҳираларини чекланганлиги, бу қимматли маҳсулотдан ўта оқилона фойдаланишни уни тежашни рағбатлантиришни ва электр энергияни ишлаб чиқаришда кўмир улушини ошириб боришини такозо қилади.
Ҳудудларни электр қуввати ва электр энергияси билан таъминлашни барқарорлаштириш. Экологик тоза электр энергияси ишлаб чиқариш ва унинг атроф муҳитга кўрсатадиган салбий таъсирини камайтиришга қаратилган қўшимча ҳаражатлар узатилаётган электрси энергия тарифлари даражасининг кескин ошишига олиб келади. Шу сабабли электр энергияси ишлаб чиқариш ва уни узатишни ҳудудий барқарорлаштириш республика энергетика мустақиллигини таъминлайди ва бу юқори иқтисодий самара беради. Жойлардаги бошланғич энергия ресурсларидан унумли фойдаланиш ва энергиянинг кичик корхоналарини ривожлантиришга энергиянинг ноанъанавий манбаларини татбиқ қилиш орқали эришилади.
Кичик энергетика тизимини ривожлантиришнинг аҳамиятини иқтисодий ва экологик омиллар билан тушунтириш мумкин, чунки бундай корхоналар қурилишида инвестицион циклнинг қисқариши, нафақат энергия, балки молиявий ресурслардан ҳам иложи борича самарали фойдаланиш имкониятини беради.
Энергиянинг қайта тикланадиган ноанъанавий манбаларини кенгроқ татбиқ қилиш.
Энергетика тизимида инвестиция сиёсатини оқилона олиб бориш. Тармоқнинг ўзини-ўзи молиявий жиҳатдан таминлашига эришиш ишлаб чиқариш харажатларини ҳисобга олган ҳолда тарифлар даражасини белгилашнинг янги қоидаларини шакллантириш, энергияни тақсимлаш ва энергетика корхоналарининг фаолият кўрсатиши ва ривожланиши учун зарур миқдорда фойда олиш имконини беради.
Ўзбекистонда энергетика хавфсизлигини таъминлаш йўллари
Энергетика тизимида инвестиция сиёсатини оқилона олиб бориш.
Ҳудудларни электр қуввати ва электр энергияси билан таъминлашни барқарорлаштириш
Энергиянинг қайта тикланадиган ноанъанавий манбаларини кенгроқ татбиқ қилиш
энергетика соҳасида давлат ва хусусий сектор ўртасида ўзаро манфаатли, ишончли ҳамкорликка эришиш
Do'stlaringiz bilan baham: |
