7-mavzu. Boshqarishda axborot va kommunikatsiya. Reja: Axborotlar tizimi

- Qabul qilishdagi to’siqlar
. 
Odamlar atrofda bo’layotgan ishlarga qarab emas, balki bo’lgan 
ishni qanday qabul qilganliklariga qarab fikr yuritadilar. Informatsiya almashuv jarayonidagi qabul 
qilishga ta’sir etuvchi omillarni hisobga olish, qabul qilish bilan bog’liq to’siqlarni o’z vaqtida 
yengib o’tish kommunikatsiya samarasini kamayib ketishiga yo’l qo’ymaydi. 
Shunday to’siqlardan biri kompetentsiya sohalari orasidagi kelishmovchilik sababli yuzaga 
keldi. Odamlar bir xil informatsiyani o’z tajribalariga ko’ra turlicha qabul qilishlari mumkin. 
Masalan, chakana savdo bilan shug’ullanuvchi tashkilotlarda do’konlarni savdo maydonlarini 
mahsulotdan ozod qilish muammosini boshqaruvchi va sotish bo’yicha mutaxassis turlicha qabul 
qiladi, turlicha fikr yuritadilar. Ishlab chiqarish tashkilotlaridagi marketing bo’yicha 
mutaxassislarga mahsulotlarni standartlash hisobiga ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirishdan 
ko’ra, assortiment ko’paytirish hisobiga sotuvni faollashtirish afzalroqdir. Shu yerdagi ishlab 
chiqaruvchilar bo’lsa aksincha fikrga egadirlar.
Fikr yuritish asoslari orasidagi farq, qiziqishlar darajasi, ehtiyojlar, emotsional holat va tashqi 
o’rab turgan odamlarga bog’liq informatsiyani turlicha qabul qilish sabablari bo’lishi mumkin. Bu 
harakteristikalar informatsiya almashuvi uchun juda muhimdir. Ko’p hollarda qabul qiladilar 
holos. Informatsiya almashishdagi tashkilotlardagi qiyinchiliklar ma’lumotlarni turli darajada qabul 
qiluvchi odamlar sabablidir. Jo’natuvchi tomonidan kodlangan g’oyalar buzilishi yoki tushunarsiz 
holatga kelishi mumkin.
Tadqiqotlarda ta’kidlanishicha, tashkilot muammolarni odamlar tomonidan qabul qilishda 
ularni funktsiyalari asosidagi fikrlash chegarasida an’ana mavjuddir.

---

Kommunikatsiya jarayonida qabul qilishda qiyinchiliklarning sabablaridan yana biri 
odamlarning ijtimoiy kelib chiqishlariga bog’liq to’siqlardir. Agar bu xodimlar va bo’limlar bilan 
muvaffaqqiyatsiz harakatlar tajribasiga ega bo’lsak, informatsiya almashuv jarayoniga odamlarni 
kelib chiqishlari ta’sir ko’rsatadi. Faraz qilaylik, masalan, xodimlaringizdan biri iste’molchilarga 
xizmat ko’rsatishni yaxshilash taklifi bilan kirdi. U sizni oxirgi uchrashuvingizda uni vakillik 
xarajatlarini oshirishga moyilligini muhokama qilgan edingiz. Unga nisbatan sizda yuzaga kelgan 
salbiy munosabat tufayli siz fikrlarini oxirigacha eshitmaysiz ham. Ehtimol, u yaxshi mijozni vino 
bilan tushlikka taklif qilib vakillik xarajatlarini oshirib yuborgandir. U bu uchrashuv orqali sizning 
bo’limingizni sotish hajmini oshirishga harakat qilgandir. Vakillik xarajatlarini limitiga sizning 
munosabatingiz «limitdan chetga chiqish mablag’larni sarflashda kuchsiz nazoratdan darak beradi», 
qabilida bo’lsa, siz uni tushunmaysiz, sizga u yoqmaydi, uni qo’llab-quvvatlamaysiz. Informatsiya 
almashuvidagi siz va qo’l ostingizdagilar o’rtasidagi yomon munosabatlarni boshlashi mumkin. 
Keltirilgan misol kommunikatsiya muhiti rahbar va qo’l ostidagilar munosabatlariga ta’sir 
ko’rsatishni namoyish qiladi. Bu munosabatlar har birimiz boshqalarga nisbatan turli 
harakatlarimizda va informatsiya almashuvlarga muvofiq shakllanadi. Bunday sharoitda yuzaga 
keladigan ijobiy va salbiy fikr ta’sirida ikki kishi o’rtasidagi muloqot davri va yetkazish turi 
shakllanadi. Boshqalarga nisbatan ijobiy fikr yaratmaydigan rahbar kelajakda xodimlardan buzilgan 
informatsiya olishi mumkin. Keyinchalik, ishonchsizlik, antogonizm va o’z-o’zini himoya qilish 
holatlari yuzaga kelishi mumkin. Tadqiqotlarga asosan bir-biriga ishonch sharoitida, muhtoj 
informatsiya oqimlar ko’payadi, tashkilotdagi odamlar o’rtasidagi informatsiya almashuvlarida 
aniqlash ortadi. Agar rahbar xodimi bilan ochiq va xalol munosabatda bo’lsa, ular ham informatsiya 
almashuvida xudi shunday javob qilishlarini tadqiqotlar ko’rsatadi. Informatsiya almashuvida 
qatnashayotgan bir yoki ikkita kishining ochiqligi qanchalik yuqori bo’lsa, muloqotdan ko’proq 
qoniqish oladilar.