7-mavzu: aholining asosiy tipologiyasi va tamoyilari. Reja

---

                    7-MAVZU: AHOLINING ASOSIY TIPOLOGIYASI VA TAMOYILARI.  

 

REJA: 

1.O’lcham tiplari to’g’risida tushuncha. 

2.Etakchi va yordamchi o’lchоv belgilari. 

3. Tipik gavda tuzilishlarining optimal miqdorinianiqlash 

 

Tayanch so`z va ibоralar: 

Yetakchi  va  yordamchi  oʻlchov  belgilari.  Oʻlcham  tiplari  toʻgʻrisida 

tushuncha.  Oʻlchov  belgilariga  qoʻyiluvchi  talablar.  Befarqlik  intervali.  Tipaviy 

qomatlarning optimal sonini aniqlash. Antropometrik oʻlchov standartlari. 

 

                                     1. O’LCHAM TIPLARI TO’G’RISIDA TUSHUNCHA. 

1-REJANING BAYONI: 

 

Qomatlarning  o'lchamlarini  aniqlashda  asos  qilib  olinadigan  o'lchamlar 

yetakchi  yoki  asosiy  o'lchamlar  deyiladi.  Qomatning  o'lcham  xarakteristikasini 

batafsil  ifodalaydigan  qolgan  barcha  o'lchamlar  yordamchi  o'lchamlar  deyiladi 

(ularning qiymati yetakchi oichamlardan hisoblab topiladi). 

          Yetakchi o'lchamlarni tanlashda ularga quyidagi asosiy ta-lablar qo'yiladi: 

—    ayni  guruhdagi  o'lchamlar  ichida  uning  katta  yoki  eng  katta  miqdorga 

yaqin o'lchami bo'lishi kerak; 

—   odam qomatini har tomonlama tavsiflash maqsadida yetakchi o'lchamlar 

har xil tekislikda joylashgan bo'lishi lozim; 

—    har  bir  yetakchi  o'lcham  o'z  tekisligida  joylashgan  boshqa  o'lchamlar 

bilan yuqori darajada bog'langan bo'lishi kerak, ayni vaqtda ikki yetakchi o'lcham 

zaifroq bog'langan bo'lishi zarur; 

—    kiyim  konstruksiyalash  va  uni  amalga  oshirish  nuqtayi  nazaridan 

yetakchi  o'lchamlar  yetarli  darajada  oson  aniqlanadi-gan  va  ba'zi  o'lchamlarga 

muvofiq bo'lishi kerak. 

          Tikuvchilik  sanoatida  katta  yoshli  odamga  mansub  qomat  turini 

aniqlaydigan  yetakchi  o'lchamlar  sifatida  ko'krak  aylanasi  va  bo'y  uzunligi  (rost) 

qabul qilingan. 

Shu  bilan  birga,  ko'krak  aylanasi  aylana-kenglik  o'lchamlari  ichida  eng  kattasi, 

bo'y esa uzunasiga o'lchangan o'lchamlar ichida katta qiymatlisidir. 

           Ko'krak  aylanasi  va  bo'y  har  xil  tekislikda  joylashgan  va  ular  orasidagi 

bog'lanish  darajasi  ayollarda  katta  emas:  r,.

16

  =0,144.  Lekin  ko'krak  aylanasining 

yotiq  joylashgan  tekislikda  o'lcham  belgilari  bilan  bog'lanish  darajasi  katta. 

Bo'yning  esa  tik  tekislikda  joylashgan  o'lcham  belgilari  bilan  bog'lanish  darajasi 

katta.  Tik  va  yotiq  tekisliklarda  joylashgan  o'lcham  belgilarining  bog'lanish 

darajasi past. 

          Ko'plab  o'tkazilgan  o'lchash  ma'lumotlari  bo'yicha,  ko'krak  aylanasining 

qiymati bir xil bo'lib, bel va bo'ksa aylanalarining qiymati qorin chiqig'ini hisobga 

olgan holda sezilarli o'zgarishi mumkin. 

7.1-jadval 

---

Antropometrik o'lchamlarning ko'krak aylanasi va bo'y bilan bog'lanish darajasi (r 

) 

 

O'lcham 

O'lchamlarning bog'lanish darajasi (r

xy

) 

Bo'y bilan 

Ko'krak aylanasi bilan 

Erkaklar 

Ayollar 

Erkaklar 

Ayollar 

Bo'yin nuqtasi balandligi 

0,977 

0,974 

0,339 

0,208 

Gavda uzunligi 

Oyoq uzunligi 

Qo'l uzunligi 

Old tomondan belgacha 

uzunlik 

Ort tomondan belgacha uzunlik 

0,535  

0,900  

0,805 

0,516 

0,555 

0,514  

0,892  

0,738 

0,444 

0,545 

0,245  

0,300 

0,395 

0,541 

0,260 

0,092  

0,173  

0,310 

0,658 

0,279 

Ko'krak aylanasi 

Bel aylanasi 

Bo'ksa aylanasi qorin 

chiqig'ini hisobga olgan holda 

0,300  

0,164 

0,351 

0,144 

0,079 

0,214 

1,000  

0,838 

0,798 

1,000  

0,912 

0,850 

 

Ayollar  qomatini  tavsiflashda,  ularning  yoshi  bo'yicha  o'zgaruvchanligini 

aks ettiradigan, qorin chiqig'i va bo'ksa aylanasini hisobga olish g'oyat muhim. Shu 

bois  ayollar  qomatining  to'lalik  ko'rsatmalari  bo'yicha  tavsiflaydigan  yetakchi 

o'lcham sifatida qorin chiqig'ini hisobga olgan bo'ksa aylanasi qabul qilingan. 

 

2.ETAKCHI VA YORDAMCHI O’LCHОV BELGILARI.