7-ma’ruza. Sinxron generatorning parallel ishlashi Ma’ruzarejasi

4. Sinxron generatorlarni parallel ulash usullari.
SG larni parallel ulashning quyidagi usullari mavjud:

1. 
   Aniq sinxronlash usuli – bu usulda generatorlarni parallel ulashning uchta talabi aniq bajarilishi shart.
   

Birinchi shartning bajarilishi generator klemmalariga ulangan voltmetr vositasida, qolgan ikki shart esa «sinxronoskop» asbobi yordamida tekshiriladi (1-rasm). Eng oddiy sinxronoskop asbobi chiroqli (lampali) sinxronoskopdir.
Agar ulagich Q₁ uzilgan bo‘lsa, SG salt ishlashi holatida ishlaydi va Q₁ klemmalarida EYuK U = E_G+U_T bo‘ladi. Agarda parallel ulanadigan generatorning aylanish chastotasi o‘zgarmas bo‘lib, u nominal aylanish chastotasiga teng bo‘lsa, E_G va U_T lar bir xil burchak chastota bilan aylanardi, natijada U ni o‘zgarmas qilib saqlab bo‘lmaydi, shu sababli E_G va U_T larning chastotalari orasida farq bo‘ladi. Ana shuning uchun ham E_Gva U_T bir-biriga nisbatan  burchak chastota bilan aylanadi. Buning oqibatida U noldan 2U_t gacha o‘zgaradi va chiroqlardagi kuchlanish ham o‘zgarib turadi, ya’ni chiroqlar bir vaqtda yonib va o‘chib turadi.
Generatorni tarmoqqa parallel ulashning eng qulay vaqti U 0 bo‘lgandagi holatdir, bunda chiroqlar o‘chgan holat bo‘ladi. Ana shu vaqtda E_Gva U_T vektorlari bir-biriga nisbatan teskari fazada bo‘ladi, ya’ni E_G = - U_T.
Uch fazali SG larni sinxronoskop chiroqlari «o‘chish» 13.1,a-rasm va «yorug‘lik aylanishi» 13.1,b-rasm sxemalari bo‘yicha ulanadi. Quyida «o‘chish» sxemasi (13.1,a-rasm) bo‘yicha generatorni parallel ulash usulini ko‘rib chiqamiz. Bu sxemada chiroqlar A-A, B-Bva C-C nuqtalar orasiga ulangan bo‘lib, har bir juft nuqtalar bir fazani tashkil qiladi. Bu nuqtalar orasidagi kuchlanishlar qiymati nolga teng bo‘lganda va chiroqlar o‘chganda ulagich «Q» qo‘shiladi. Bu holda tarmoq kuchlanishi  va SG EYK  lar bir-biriga nisbatan teskari fazada bo‘ladi (13.1,a-rasm).
«Yorug‘lik aylanishi» sxemasi bo‘yicha generatorni tarmoqqa parallel ulash 1,b-rasmda ko‘rsatilgan. Bunda I-chiroq A-A bir xil faza nuqtalariga, qolgan ikkita chiroq esa har xil faza nuqtalariga B-Bva C-B ulangan bo‘ladi. Ulagich «Q1» A-A nuqtadagi chiroq o‘chgan va qolgan ikki chiroq esa bir xil ravshan yongan holatda ulanishi kerak.
Ulagich «Q1» ning yaxshi ulash holatini bilish uchun yuqoridagi sxemada ham A-A nuqtalar orasiga voltmetr ulanadi. A-A nuqtalar orasidagi kuchlanish qiymati nol bo‘lganda bu voltmetrning strelkasi chiroqlar o‘chganda va yonganda sekin tebranadi va nolni ko‘rsatadi. Ana shu vaqtda generator ulanishi lozim.
Hozirgi vaqtda elektr stansiyalarda mukammallashgan sinxronoskoplar ishlatilmoqda. Bu sinxronoskoplar SG larni parallel ulashdagi vaqtni aniq ko‘rsatib beradi.


13.1-rasm. Uch fazali SG ni elektr tarmog’iga chiroqli sinxronoskop yordamida parallel ulashning: "o‘chish" (a) va "yorug’lik aylanishi" (b) sxemalari amda SG ni tarmoqqa ulash paytiga mos keladigan EYK va kuchlanish vektor diagrammalari (c, d).