7-lekciya IoT texnologiyasinin keleshekli infokommunikaciyaliq texnologiyalar menen oz-ara baylanisi. Joba

Ulken magliwmatlar (Big Data)
20-asir baslarina shekem bilimler kolemi har bir asirde eki ese kobeygen bolsa, bugingi kunde insaniyat bilimleri kolemi har 2-3 jilda eki ese kobeymekte. Barshe bar bolgan informaciyalardin 70% Internet oylap tabilgannan keyin payda boldi. Internet buyimlari toplanatugin magliwmatlar kolemin sezilerli darejede asirip barmaqta, bul bolsa juda kop sandagi informaciya dereklerinin (birinshi nawbette har turli sensorlar) bar ekenligin anlatadi. Gigant sensorli tarmaqlar hazirgi waqitta ulken magliwmat agimlarin islep shigarmaqta, olardi tek gana saqlap qoymastan, balkim qayta islew, olardan juwmaq shigariw ham qarar qabil etiwdi biliw kerek. 2000-jillardin aqirlarinda ulken kolemdegi magliwmatlardi qayta islew ushin «Ulken magliwmatlar» (angl. Big Data) dep atalgan atama payda boldi. Big Data - bul ulken kolemdegi tartiplestirilgen ham tartiplestirilmegen magliwmatlardi qayta islew ham onnan koplegen kerekli natiyjelerdi aliw ushin kerekli bolgan instrumentler ham metodlar toplami esaplanadi (seriyasi). Ulken magliwmatlar ushin ahmiyetli xarakteristikalar sipatinda «ush V» belgilengen: kolem (angl. Volume, fizikaliq kolem olshemi manisinde), tezlik (angl. Velocity, osiw tezligi ham joqari tezlikte qayta islew ham natiyjelerdi aliw zarurligi manisinde), har-qiyliliq (angl. Variety, har turdegi tartiplestirilgen ham tartiplestirilmegen magliwmatlardi bir waqittin ozinde qayta islew mumkinshiligi manisinde) (1.17-suwret).

1.17-súwret. Ulken magliwmatlardin ush tiykargi xarakteristikalari.
Ulken magliwmatlardin «apiwayi» magliwmatlardan tiykargi parqi sonda, bul magliwmatlardin kolemi ulkenligi ham har qiyliligi sebepli dasturiy magliwmatlar bazasin basqariw sistemalari (MBBS) ham Business Intelligence klasi sheshimleri memen qayta islew mumkin emes. Olardin jane bir ahmiyetli ozgesheligi - bul magliwmatlar toplaniwinin fenomenal turde tezlesiwi ham barshe waqit ozgeriwi esaplanadi. Har turli dereklerden alingan aniq bolmagan magliwmatlardi birlestiriw (Data Cleaning, Data Merging, De-deduplication) siyaqli ken tarqalgan maselelerdi, atap aytqanda juda ulken kolemdegi magliwmatlardi analizlew ushin ayriqsha metodlarin talab etedi. Sol sebepli magliwmatlardin turleri ham kolemine qaramastan olar menen islewge mumkinshilik beriwshi «ulken magliwmatlar» dep ataliwshi instrumentler toplami islep shigilgan.
Ulken magliwmatlar texnologiyalarinin engiziliwi ondiris, den-sawliqti saqlaw, sawda, mamleket basqariwdagi informaciyaliq texnologiyalarga, sonday- aq, resurslardin individual alip koshiriliwleri amelge asirilatugin ham IoT texnologiyalari isletiliwi mumkin bolgan salalarga en ulken tasir korsetiwi boljaw etilmekte.