7-amaliy mashg‘ulot. Mavzu: Tirkama va yarim tirkamalar tuzilishi 1

Tirkamaning tuzilishi. 
1-burish aravasi; 2-platforma; 3-tent; 4-zaxiradagi g‘ildirak; 5-rama; 6-
ketingi o‘q; 7-ketingi bufer; 8-tortish-ilashtirish qurilmasi. 
Rama bir-biri bilan to‘sinchalar yordamida ulangan lonjeronlardan iborat. 
Yonbosh tashqi lonjeronlarga, oldingi va ketingi to‘sinchalarga yuk platformasi 
tent va bog‘lovchi ustunchalar o‘rnatilgan. Ramaning oldingi qismidagi 
to‘sinchalar va kuchaytiruvchi plastinalar burish aylanasini mahkamlovchi ramani 
tashkil etadi. Oldingi to‘sinchaga burish aylanasining stopor qurilmasini 
kronshteyni payvandlangan. O‘ng tomon lonjeronning o‘rta qismiga zaxiradagi 
g‘ildirakni o‘rnatish kronshteyni payvandlangan. Ramani orqa qismiga ostki rama 
o‘rnatilgan. 
Ostki rama 
to‘sinchalar bilan bog‘langan shtamplangan shveller turidagi 
lonjeronlardan tashkil topgan. Lonjeronlarga ressora kronshteynlari parchin 
yordamida ulangan va osma siljishini cheklagichi payvandlangan. S- simon kesimli 
ketingi bufer tirgovichlar yordamida lonjeronlarga payvandlangan. Oxirgi 
to‘sinchaga tortish-ilashtirish qurilmasi, keyingi tirkama bilan bog‘lovchi tormoz 
yuritmasining kallagi va elektr tizimi ajratgichi o‘rnatilgan. To‘xtatib turish 
tormozi yuritmasining kronshteyni ostki ramaning birinchi ustunchasiga 
o‘rnatilgan. 
Ramaning orqa qismi ressoralar orqali ketingi o‘qqa tayanadi, oldi qismi esa 
ostki rama, burish aravasi va ressoralar orqali oldingi o‘qqa tayanadi. 
Burish aravasi 
rama, burish qurilmasi, tirkash qurilmasi – do‘shlo(shoti), 
stopor(ma’lum vaziyatda ushlab turish moslamasi) qurilmasi, o‘q g‘ildiraklar bilan, 
osmalar, tormoz va do‘shlo osmasidan iborat. 
Burish qurilmasi 
ikki guruhga bo‘linadi: o‘qni g‘ildiraklar bilan burib 
ta’minlovchi (burish aylanasi) va faqat g‘ildiraklarni burish bilan ta’minlovchi 
(trapesiya). O‘z navbatida, burish aylanasi Shkvorenli va Shkvorensiz turlarga 
bo‘linadi. 
Shkvorensiz burish aylanasi ostki ramaga biriktirilgan tepa aylanasi va 
pastki ramaga tayanuvchi pastki aylanadan iborat. Aylanalar orasiga sharik yoki 

---

roliklar joylashtirilgan. Pastki rama do‘shlo bilan sharnir bog‘langan. Aylanalar 
o‘zaro flanesli vtulkalar va markaziy bolt bilan birlashtirilgan. Vertikal kuchlar 
aylanalar va roliklar orqali, gorizontal kuchlar esa vtulkalar va bolt orqali qabul 
qilinadi.