7-amaliy mashg’ulot: Fotosezgir moddalarni o’rganish

Qurilmaning tuzilishi va ishlashi

Yarimo’tkazgichli fotoelеmеntning tok kuchi va kuchlanishi qiymatining yorotilganlikka bog’liqligini o’rganish uchun 1-rasmda tasvirlangan zanjir asosida qurilma tuzinlg. Qurilma qo’yidagi qismlardan iborat: yarim-o’tkazgichli fotoelеmеnt, yorug’lik manbai, voltmеtr, ampеrmеtr. Istе'molchini ampеrmеtr orqali fotoelеmеntga ulasak va fotoelеmеnt yuzasiga yorug’lik nurini tushirsak istе'molchi orqali tok oqa boshlaydi. Istе'molchidan o’tayotgan tok kuchini ampеrmеtr yordamida aniqlaymiz. Istе'molchiga parallеl ulangan voltmеtr undagi kuchlanish tushishini ko’rsatadi. Iste’molchini zanjirdan ajratib xa zanjirni qisqa tutashtirib fotoelеmеntning qisqa tutashuv tokini, zanjirni ochiq holatda qoldirib ochiq zanjir kuchlanishini o’lchash mumkin. Yorug’lik manbaini fotoelementdan uzoqlashtirib fotoelement yuzasiga tushayotgan yoruglik oqimini, yorug’lik intensivligini, ya’ni fotoelement yuzasining yoritilganligini o’zgartirish mumkin. Fotoelement yuzasining yoritilganligini luksmetr orqali o’lchash mumkin.

Mavzuga doir masalalar:

1. Qorong'ilikda qarshiiiklari teng bo‘lgan ikkita fotorezistor о’zgarmas kuchlanish manbaiga ketma-ket ulandi. Fotorezistorlardan birini yoritish natijasida zanjirdagi tok kuchi 1,5 marta oshgan bo'lsa, uning qarshiligi necha marta kamaygan?

2. Qorong'ilikda qarshiliklari teng bo'lgan ikkita fotorezistor о zgarmas kuchlanish manbaiga ketma-ket ulandi. Fotorezistoriardan birini yoritish natijasida undagi kuchlanishning tushuvi 2 marta kamaygan bo'lsa, uning qarshiligi necha marta kamaygan?


3. Qoronilikda qarshiliklari teng bo'lgan ikkita fotorezistor o'zgarmas kuchlanish manbaiga parallel ulandi. Fotorezistorlardan birini yoritish natijasida uning qarshiligi 5 marta kamaysa, zanjirdagi tok kuchi necha marta ortadi?


4. Qarshiliklari teng bo'lgan ikkita termistor o'zgarmas Kuchlanish manbaiga parallel ulandi. Termistorlardgn biri sovitilganda, zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi tok kuchi 1,5 marta kamaygan bo’lsa, uning (termistorning) qarshiligi necha marta ortgan?


5. Qorong'ilikda qarshiliklari teng bo'lgan ikki fotorezistor o'zgarmas kuchlanish manbaiga parallel ulandi. Fotorezistorlardan birini yoritish natijasida uning qarshiligi 3 marta kamaysa, undan o'tayotgan tok kucni necha marta ortadi?


6. Qarshiliklari teng bo'lgan ikkita termistor o'zgarmas kuchlanish manbaiga ketma-ket ulandi. Termistorlardan birini sovitish natijasida undagi kuchlanishning tushuvi 1,5 marta ortgan bo'lsa, uning (termistorning) qarshiligi necha marta ortgan?


7. Qarshiliklari teng bo'igan ikkita termistor o'zgarmas kuchlanish manbaiga ketma-ket ulandi. Termistorlardan biri sovitilganda, zanjirdagi tok kuchi 2 marta kamaygan bo'lsa, uning qarshiligi necha marta ortgan?


8. Qarshiliklari teng bo'lgan ikkita termistor o'zgarmas kuchlanish manbaiga ketma-ket ulandi. Termistorlardan biri qizdirilganda, zanjirdagi tok kuchi 1,5 marta ortgan bo'lsa, uning qarshiligi necha marta kamaygan?


Nazorat uchun savollar
1. Yarimo’tkazgichlarda qanday elеktr o’tkazuvchanlik turlarini bilasiz?
2. Fotoelеmеnt qanday tuzilishga ega?
3. Ichki fotoeffekt deb nimaga aytiladi ?
4. Fotoelеmеntda fototok qanday hosil bo’ladi ?