7- мавзу: Инфляция ва унинг турлари, пулнинг барқарорлигини таъминлаш йўллари

Режа:

• Режа:
• Узоқ муддатларда пул ва инфлация
• Пул массаси ўсишини нима белгилайди?
• Инфлация харажатлари
• Дефляция ва ликвидлик тузоғи

• Муомалада қоғоз пуллар ва танга пулларнинг мавжудлиги инфляцияни вужудга келтирувчи иқтисодий категориялардан бири ҳисобланади.
• “Инфляция” термини – лотинча сўздан олинган бўлиб – “шиширилган”, “бўрттирилган”, “кўпчиган” каби маъноларни англатади.
• Инфляциянинг иқтисодий моҳияти муомаладаги нақд пулларнинг сотиб олиш қобилиятини пасайиши, товарлар ва хизматларнинг баҳосини ўсиб боришини англатади.

• Инфляция сўзи биринчи марта америкалик иқтисодчи А.Делмар томонидан 1864 йилда иқтисодий оборотга киритилди. Бунга АҚШ Федерал ҳукумати 1861 – 1865 йилларда мамлакат фуқаролар уруши даврида давлатнинг харажатларини қоплаш мақсадида муомалага жуда катта миқдорда қоғоз пулларни эмиссия қилиши сабаб бўлди. Ғарбий Европа мамлакатлари иқтисодий адабиётларида инфляция термини биринчи жаҳон урушидан кейин, собиқ иттифоқ адабиётларида эса 1920 йилларнинг ўрталаридан кенг миқёсда пайдо бўлди.

• Шуни таъкидлаш жоизки, инфляция натижасида пулларнинг қадрсизланиши, уларнинг тўлов қобилиятининг пасайиши каби муам-молар тарихан қоғоз пуллар муомалага чиқарилиши ва тангаларнинг зарб қилиши давридан бошланган. Дастлабки даврларда инфляциянинг вужудга келишининг асосий сабабларидан бири, ҳукумат томонидан иқтисодиётга ҳаддан ортиқча сифати ва оғирлиги талаб даражасидан паст бўлган ҳақиқий қийматга эга бўлмаган танга пуллар муомалага чиқарилиши ҳисобланади.

• Муомалада қоғоз пулларнинг пайдо бўлиши натижасида танга – пул билан боғлиқ инфляция муаммоси қоғоз – пулга ўз ўрнини бўшатиб беради.
• Инфляциянинг моҳияти иқтисодий адабиётларда турли иқтисодчи олимлар томонидан турлича талқин этилади.
• Хусусан, К.Р.Макконнелл, С.Брю ва К.Eклунд инфляцияни иқтисодиётда баҳоларнинг ўртача кўтарилиши сифатида, П.Хейни эса пулнинг сотиб олиш қобилиятининг пасайиши ёки қийматининг йўқолиши эканлигини таъкидлайдилар .

• Россия иқтисодчи олимлари В.А.Шегортсов ва В.А.Таранлар “Инфляция – бу товарлар ва хизматлар сифати ва истеъмол қиймати ўзгармаган ҳолда уларнинг баҳосини ўсиб боришидир, бу жараёнда пулнинг қадри пасайиб боради.” , дея таъкидлайдилар.
• “Инфляция – бу товарлар ва хизматлар баҳосининг ортиб кетиши натижасида муомаладаги қоғоз ва танга пулларнинг сотиб олиш қобилиятининг пасайишидир”.