7- ma’ruza. Ma’lumotlar bazasini normallashtirish: 1NF, 2NF, 3nf va Kodd normal formalari Reja

Shaxsiy raqam	Predmet nomi	Soatlar soni	Familiya	Mansabi	Maoshi	Kafedra
Tel.
201	EHM	36	Ergashev	Dots.	70000	EVM	4-89
201	SHK	72	Ergashev	Dots.	70000	EVM	4-89
202	MBBT	48	Komilov	Dots.	70000	EVM	4-89
301	MBBT	48	Babaev	Prof.	100000	ASU	5-19
401	Fizika	52	G’aniev	Ass.	50000	FE	4-12
401	Optika	20	G’aniev	Ass.	50000	FE	4-12

Agar munosabat 1-normal formada bo‘lsa – 1NF, unda barcha kalit bo‘lmagan atributlar kalit atributga funksional bog‘langan. Lekin, bog‘lanish darajasi har xil. Agar kalit bo‘lmagan atribut kalit atributni qismiga bog‘langan bo‘lsa, u qisman bog‘lanishli deyiladi. Bizning misolda soatlar soni (kalit bo‘lmagan atribut) predmetlar nomi atributiga qisman bog‘langan. Agar kalit bo‘lmagan atribut barcha murakkab kalitga bog‘langan bo‘lsa va uni qismiga bog‘langan bo‘lmasa, unda bu atributni murakkab kalitga to‘la funksional bog‘lanish deyiladi. Agar, A,B,S atributlar berilgan bo‘lsa va unda A → B bo‘lsa, B→S bo‘lsa, unda S A dan tranzitiv bog‘langan bo‘ladi. Bizni misolda familiya, kafedra, telefon.
Uchinchi normal forma (3 NF). Ma’lumotlar munosabatlarda 2 NFga keltirilganda ham bir qancha noqulayliklar bo‘ladi. Jumladan, ma’lumotlarda axborotlarni ortiqchaligi, amallarni bajarish qiyinligi va boshqalar. Bunday munosabatlarni 3 NFga keltiriladi.
Agar, A,B,S, R munosabatini 3 ta atributi yoki atributlar to‘plami bo‘lsin. Agar B atribut A atributga, S atribut esa B atributga bog‘langan bo‘lsa, ya’ni , A → B va B→S. Bunda teskari bog‘linishlar bo‘lmasa, unda S atribut A atributga tranzitiv bog‘langan deyiladi. Uni ko‘pincha diagramma ko‘rinishida quyidagicha belgilaymiz:


7.1-rasm. 3 NFga keltirishning diagramma ko‘rinishi

Shunday qilib, R munosabat 3 NFda berilgan deyiladi, agarda, u 2 NFda bo‘lsa va R munosabatdagi birlamchi kalit bo‘lmagan har bir atribut R munosabatni har har bir mumkin bo‘lgan kalit atributiga notranzitiv bog‘langan bo‘lsa. Umuman olganda normallashtirish jarayoni va munosabatni 3 NFga keltirish quyidagi bosqichlardan iborat bo‘ladi:

1. 
   Ma’lumotlarni ixtiyoriy tuzilmasidan oddiy tuzilmali ikki o‘lchamli jadvallarga o‘tish va 1 NFni hosil qilish;
   
2. 
   Kalit atributlari bilan barcha atributlar orasidagi mumkin bo‘lgan to‘liqmas funksional bog‘lanishlarni yo‘qotish va 2 NF hosil qilish;
   
3. 
   Mumkin bo‘lmagan kalit atributlari va asosiy bo‘lmagan atributlar orasidagi tranzitiv bog‘lanishlarni yo‘qotish va 3 NFni hosil qilish.