7 – ma’ruza. Darsning maqsadi

inersiya momenti 
deyiladi. Demak, 
moddiy nuktaning biror aylanish ukiga nisbatan inersiya 
momentы deb, moddiy nukta massasining shu ukkacha bulgan masofa 
kvadrati kupaytmasiga aytiladi.
Jismni tashkil qilgan barcha elementar zarralarga 
qo’yilgan
i
M

aylantiruvchi momentlarni jamlab mana bunday yozamiz: 





i
i
J
M

(3)
 
bu yerda 
 


i
M
jismga qo’yidagi aylantiruvchi moment,
ya’ni, 
aylantiruvchi 
F 
kuchning momenti, 



J
J
i
jismning inersiya 
momenti.
Binobarin, 
jismni tashkil qilgan barcha moddiy nuqtalarning 
inersiya momentlari yig’indisi 
jismning inersiya momenti
deyiladi. 
Endi 
(3) formulani shunday yozish mumkin: 
 
M = Jβ
(4)
 
(4) formula 
aylanish dinamikasining asosiy qonuni (aylanma harakat uchun 
N’yutonning ikkinchi qonunini') 
ifodalaydi.
Jismga qo’yilgan aylantiruvchi kuchning momenti jismning inersiya 
momentining burchak tezlanishiga ko’paytmasiga teng.
Agar aylantiruvchi moment 
M=const
va jismning inersiya momenti 
J=const
bo’lsa, u holda (4) formulani quyidagi ko’rinishda yozish mumkin: 
M=J
t



0
yoki: 


J
J
t
M



0
bu yerda 
t -
jismning aylanish burchak tezligi 
0

dan 

gacha 
o’zgarishi uchun ketgan vaqt oralig’i. 
Mt
ko’paytma (kuch impulsi singari) 
kuch momentining impulsi
deb, J

ko’paytma (mv harakat miqdori
singari) h
arakat miqdorining momenti,
deyiladi. 
(5)
formula h
arakat 
miqdori momentining o’zgarish qonunini
(harakat miqdori qonunini 
o’zgarishi singari) ifodalaydi: 
biror vaqt oralig’ida jismning harakat miqdori 
momentining o’zgarishi huddi shu vaqt oralig’ida kuch momentы impulsiga 
tengdir.
Aylantiruvchi moment, moment impulsi va harakat miqdorining 
momenti 
vektor
kattalikdir; ular huddi burchak tezligi vektori singari 
aylanish o’qi bo’ylab parma qoidasiga muvofiq, yo’nalgandir.