6ab-fizika

Uyga topshiriqlar. Darslikdan mavzuni o'rganib kelish va savollarga javoblar lopish.


Tasdiqlayman:_____________ O’quv tarbiya ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari.
6 -fizika
___.___2013yil
Mavzu: YORUG'LIKNING TABIIY VA SUN'IY MANBALARI.
Darsning maqsadi:
― yorug'likning tabiiy va sun'iy manbalari haqida ma'lumotlar berish;
― yorug'lik nuri va yorug'likni qabul qilgichlar haqida tasavvurlarni shakllantirish.
Dars materiallari:
1. Fizika darsligi.
2. Elektr lampochkasi, sham, ko'zgular, lyuminessent lampa, quyosh nuridan ishlaydigan kalkulyator, fotosurat, oftobda qoraygan gazmol yoki gazeta parchasi.
Asosiy tushuncha va atamalar:
― yorug'likning tabiiy manbai, yorug'likning sun'iy manbai;
― yorug'lik nuri;
― yorug'likni qabul qilgichlar.
Darsning blok-chizmasi

№	Dars bosqichlari	Vaqti
1	Tashkiliy qism	2 minut
2	O`tilganlarni takrorlash	10 minut
3	Tajriba namoyish ko`rsatish	5 minut
4	Yangi mavzu ustida ishlash	15 minut
5	Darsni mustahkamlash	8 minut
6	Uyga topshiriqlar	5 minut

Darsning borishi:
Yangi mavzu kirish suhbati bilan boshlanadi. Unda umuman yorug'lik nuri, ko'rish, yorug'lik ta'sirlari haqida umumiy ma'lumotlar berilib, bobda o'rganiladigan yo'nalish ochiladi.
Mavzuga tajriba namoyishlar sifatida cho'g'lanma elektr lampochkasi, lyuminessent lampa, sham, quyosh nuridan energiya olib ishlaydigan kalkulyator ishlatib ko'rsatiladi. Lampochkadan chiqqan yoki derazadan tushgan yorug'likni ko'zgudan qaytarib, devor yoki doska yoritiladi. Quyosh nuri ta'sirini ko'rsatish uchun fotosurat, plyonka, oftobda qoraygan gazmol ko'rsatiladi.
Shundan so'ng darslikda rasmlari keltirilgan jadvaldan yorug'likning tabiiy va sun'iy manbalari tushuntiriladi hamda yorug'likni qabul qilgichlari o'rgatiladi.
Darsni mustahkamlash uchun quyidagi savollar o'rtaga tashlanishi mumkin.
1. Quyoshli kunda qorong'ilashtirilgan xonaga deraza orqali tushayotgan yorug'lik dastalarining ko'rinishini qanday tushuntirish mumkin?
2. Shu xonaga tushayotgan nurlarning ko'zga ko'rinmasligiga qanday erishish mumkin?
O’zlaridan yorug'lik chiqaradigan jismlar yorug'lik manbalari deb ataladi. Masalan, Quyosh, yulduzlar, elektr lampochkasi, yonib turgan sham, gulxan alangasi va h.k. Ayrim jismlar o'zlaridan yorug'lik chiqarmasa-da, boshqa manbadan chiqib, o'ziga tushgan yorug'likni qaytaradi. Masalan, Oy, ko’zgular.
Ayrim hashoratlar, baliqlar ham o'zlaridan nur chiqaradi. Yorug'lik manbalarini shartli ravishda ikki turga ajratish mumkin: tabiiy va sun'iy manbalar.
Quyosh, yulduzlar, chaqmoq, shimol yog'dusi, yaltiroq qo'ng'izlar, ayrim baliqlar, chirindilar yorug'likning tabiiy manbalariga kiradi. Inson aralashuvi bilan hosil qilinadigan yorug'lik manbalariga sun'iy manbalar deyiladi. Ularga elektr lampochkasi, gulxan alangasi, kerosin lampasi, televizor ekrani, elektr va gaz payvandi, lyuminessent lampalar, qizigan gazlar va h.k. lar kiradi. Yorug'lik manbalaridan chiqadigan nur turli rangga ega bo'ladi. Jismlarning yorug'lik chiqarishining asosiy sababi uning qizishidir. Jism temperaturasining yuqori yoki past bo'lishiga qarab, undan chiqayotgan nur rangi ham o'zgaradi. Masalan: elektr lampochkasidan belgilangan tok o'tmasa, u qizarib yonadi va xonani yaxshi yoritmaydi.