62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

PROJE / PROFİL
malarımda bu yerellik konusunda iki kişi beni 
etkilemiştir. Biri Hasan Fethi, öbürü de Iraklı 
Rıfat Çadırcı. Onların yapılarını gördüm. Yerel-
lik bütün dünyayı aynı görüntü düzeyine getir-
meye doğru giden moderne karşılık mimarın 
bir başkaldırısı oldu. Ancak bireyselleşemeyen 
veya yerel olamayan yerellik, “postmodern”e 
dönüştü. Ne yazık ki o da uluslararası oldu. 
Yunan sütunları binalara yapıştı.
Ben o devirde çok zorlandım. Sebebine gelin-
ce bir yandan bu modernin zararlarını görmeye 
başladım, bir yandan da yerelliğin çok sıradan 
şekillere dönüştüğünü görmeye başladım. 
1976’da Yeniköy’de bir konut projesi yaptım. 
İmar kurallarının zorlaması, binanın eğime dik 
tarafı şu kadar metre, eğime paralel tarafı bu 
kadar metre olacak, dört tarafa meyilli çatısı ola-
cak gibi aşırılığa kaçmış durumdaydı. Ben o güne 
kadar mimarı bu kadar zorlayan koşullarla bir iş 
yapmamıştım. Mimari ilkeler olarak yerel yapıla-
rın plan anlayışını, yapım tekniğini, taşıyıcı sis-
temlerini araştırıp bu konuda bir yazı hazırladım.
Sonuçta da şöyle dedim: Geleneksel mimari-
den öğrenmek ve faydalanmanın yolu yalnızca 
taklit veya çeşitli elemanların herhangi bir bina-
ya takılmamasından, binaları stil sorunlarıyla 
donatmadan modern ve evrensel düşünceyi de 
eski kültürümüzü bugüne, yarına yansıtmak, 
her şeyden önemlisi var olan kültürümüzü 
olgunlukla değerlendirip modern, çağdaş 
düşünceyle üretilmiş bir mimariyle yarına ilet-
memiz görevlerimizden biri olmalıdır. 1976 
yılında yazdığım bu yazının üstünden 42 sene 
geçti, bugün farklı düşünüyor farklı işler yapıyo-
rum. Yerellik ile çok yakın ilişkimin kaldığını 
söyleyemem.
Rumelihisarı’nda gerçekleşen yapıda tasarım 
anlayışım daha farklıdır. Eski bir kent dokusun-
da yer alan yapının taşıyıcı sistemi betonarmedir 
ve ahşap kaplamalar taşıyıcı sistem boşluklarını 
doldurdu. Çevresindeki diğer binalar gibi bütün 
yapıyı ahşapla kaplayıp, eskiymiş gibi bir izleni-
mi vermeyi hiç düşünmedim.
Bodrum’da yer alan yapı da yöresellikle ilgi-
lidir. Bu yapı “Bodrumludur”, ama bu bina bir 
yöresel taklidi değil, bir yorumdur.
Büromuzda üstünde durduğumuz bir 
başka konu mevcut doku içindeki yapılar ile 
boşlukta olan yapıların tasarımlarına olan yak-
laşım farklılığımızdır. Kocaeli Sanayi Odasını 
planlarken karşılaştığımız bir konudur bu. 25 
yıl önce Kocaeli’ndeki fuar alanı bomboş bir 
yerdi. Boşlukta yapı yapacağız; ne yapacağız, 
nereye tutunacağız? Onun için bir fuara uygun 
diye nitelediğimiz yuvarlak formlar, onların 
arkasında da dümdüz bir duvar yaratalım diye 
yola çıktık. Oradan hareketle boşluktaki yapı-
lar çok ilgimizi çekmeye başladı. Mesela, 
bizim 2000 Çandarlı’da yaptığımız bina ren-
ginden ve şeklinden dolayı tamamen bu 
düşünceyle oluşmuştur. Etrafta hiçbir şey yok, 
bir tek yol var. Şimdi buraya ne yapacağız? 
Taştan, kiremit çatılı kulübe yapmak mümkün 
tabii, ama işte birtakım formlar, birtakım 
renkler kullanarak başka bir şey elde etmeye 
çalıştık. Bu da bizim büroda hep boşlukta 
yapılan binalara bir anlam bulma çabamızın 
diğer bir örneği oldu.